O ηθοποιός Josh Holloway περιγράφοντας την πρόσφατη ενοπλη ληστεία σε βαρος της οικογένειας του έκανε ένα εύστοχο σχόλιο: «όταν βρεθείς μπροστά σ ένα πιστόλι και επιζήσεις» δήλωσε, «τότε, κάτι έχεις κάνει σωστά». Στο πεδίο της αγοράς, η παραπάνω φράση θα μπορούσε να αποτελέσει τον θεμελιώδη κανόνα του καπιταλισμού: όταν ένας επιχειρηματίας βρεθεί απέναντι στο πελατειακό κοινό και επιβιώσει,τότε προφανώς κάτι θα έχει κάνει σωστά.Αυτό το «κάτι» ίσως σχετίζεται με την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, ίσως με τις χαμηλές τιμές,ή και με τα δύο.

Το σίγουρο όμως είναι ότι οι τελικές σχέσεις που διαμορφώνονται μέσα στα δίκτυα της αγοράς συναρμόζουν την προσφορά με τη ζήτηση κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι ορμητικές ανάγκες του καταναλωτή να «καταλαγιάζουν» από τις παροχές των πρωτοπόρων επιχειρηματιών.Γι αυτό ο Friedrich Hayek αποκαλούσε την αυθόρμητη τάξη που προκαλεί η εναρμονισμένη οικονομική δράση των ατόμων ως Catallaxy εκ του αρχαιοελληνικού «καταλλάσσω».

Φανταστείτε τώρα ότι στην σχέση που περιγράψαμε παραπάνω εισβάλει ξαφνικά και ένας τρίτος παράγοντας. Φανταστείτε ότι ενώ ο επιχειρηματικός κόσμος είναι έτοιμος να έρθει σε συμφωνία με τον καταναλωτικό κόσμο, ενώ το πιστόλι της απόρριψης γλιστράει από τα χέρια του καταναλωτή και η συναλλαγή στέκει προ των πυλών, ξαφνικά τα πάντα ακυρώνονται, υπό την απειλή του δίκαννου ενός ξένου.Ο ξένος είναι το κράτος. Το δίκαννο της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας είναι το όπλο με το οποίο χτίζονται στεγανά,μπαίνουν εμπόδια, παρεμβάλλονται κωλύματα μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης. Η δικαιολογία; στερεοτυπική: η “προστασία του καταναλωτή”,που κατά τη λογική των κυβερνώντων, δεν γνωρίζει το άμεσο συμφέρον του και περιμένει την πολιτική κηδεμόνευση για να σωθεί….

Ας φέρουμε ένα δημιουργικό παράδειγμα για να αντιληφθούμε εναργέστερα τη γραφικότητα αυτού του ηλίθιου γουέστερν που διαδραματίζεται στις πλάτες μας. Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης είναι-ή θα πρεπε να είναι-ένα από τα πιο ζωντανά, και δημοφιλή λιμάνια της χώρας. Η προνομιακή γεωγραφική θέση της πόλης την μετέτρεψε ήδη από την αρχαιότητα σε εμπορικό κέντρο, και στον αιώνα μας σε μήλον της έριδος μεταξύ των αντιμαχόμενων βαλκανικών εθνικισμών: η φυσική έξοδος των βαλκανίων στη θάλασσα ήταν βασικό διακύβευμα των βαλκανικών πολέμων,και σημαντικός πόλος έλξης ακόμα και στον Α Παγκόσμιο. Σήμερα, που ο νησιώτικος τουρισμός συνιστά ζωτικό νεύρο της ελληνικής οικονομίας, θα περιμέναμε ότι η Θεσσαλονίκη θα έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο, ως πύλη μεταφοράς πλατιών μαζών πληθυσμού, ντόπιου ή ξένου,από το βορρά προς τα νησιά,και αντίστροφα.

Παραδόξως όμως, τόσο οι Θεσσαλονικείς, όσο και οι νησιώτες, κρίνουν ότι η ακτοπλοϊκή σύνδεση του λιμανιού της πόλης με τους δημοφιλέστερους προορισμούς είναι ανεπαρκής. Το 70% των κατοίκων του νομού Θεσσαλονίκης θεωρεί ας πούμε, ότι η ακτοπλοϊκή σύνδεση της Θεσσαλονίκης με τα νησιά του Αιγαίου είναι «καθόλου» (46%) ή «λίγο» (24%) ικανοποιητική σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα. Προορισμοί που μονοπωλούν το ενδιαφέρον και τα κεφάλαια της κοινής γνώμης , όπως οι Κυκλάδες,οι Σποράδες,η Κρήτη δεν διαθέτουν σύμφωνα με τους Θεσσαλονικείς επαρκή ακτοπλοική κάλυψη. Με την δυσαρέσκεια των ταξιδιωτών συντάσσονται και οι κάτοικοι των νησιών που στη συντριπτική τους πλειοψηφία θεωρούν ότι τυχόν αναβάθμιση του ακτολοικού δικτύου θα τους βοηθούσε να επισκέπτονται συχνότερα την πόλης της Θεσσαλονίκης,ενώ θα ενίσχυε και την τουριστική κίνηση από τις βαλκανικές χώρες προς τα νησιά.

Ο επιχειρηματικός κόσμος συμφωνεί,και επαυξάνει: σύμφωνα με τα στοιχεία των τουριστικών γραφείων η ποιότητα της ακτοπλοικής σύνδεσης με τα νησιά έχει βαλτώσει τα τελευταία 3 χρόνια. Η συνέπεια είναι αυτονόητη: οι Θεσσαλονικείς υποβάλλονται σε περαιτέρω ταλαιπωρία για να ταξιδέψουν στους τοπους της αρεσκείας τους μέσω άλλων λιμανιών (πχ του Πειραιά) ή απλά επιλέγουν διαφορετικούς προορισμούς κρίνοντας το επιπλέον κόστος ως απαγορευτικό.Το σημαντικότερο όμως στοιχείο της έρευνας το κρατάμε για το τέλος: Κατά τα φαινόμενα,οι Θεσσαλονικείς είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν παραπάνω χρήματα για τα ακτοπλοικά εισιτήρια, προκειμένου να καλυφθούν τα εξοδα δρομολόγησης σύγχρονων πλοιων,και νέων γραμμών από τις εταιρίες!

Λοιπόν,αγαπητοί μου,εδώ υπάρχει ένα κενό στην εξίσωση που για οποιονδήποτε κάτοικο μιας καπιταλιστικής οικονομίας φαίνεται ακατανόητο.Εάν τα δικτυα ακτοπλοικών γραμμών είναι ανεπαρκή,και οι εκατοντάδες χιλιάδες κατοικοι της πόλης είναι πρόθυμοι να …πληρώσουν εμμέσως τις εταιρίες για την ναυλωση νέων καραβιών, τότε τι εμποδίζει την τελική συναλλαγή;

Ας δώσουμε το λόγο για μια στιγμή, στον πρόεδρο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, Δημήτρη Μπακατσέλο:

«Δεν ξέρω ποια συμφέροντα κρύβονται πίσω από το χαρακτηρισμό της Θεσσαλονίκης ως ακτοπλοϊκού προορισμού άγονης γραμμής, κάτι που σημαίνει ότι τα εισιτήρια βρίσκονται στη διατίμηση κι έτσι δε συμφέρει τις εταιρίες να δρομολογήσουν καινούργια γρήγορα πλοία από το λιμάνι προς τα νησιά»

Και κάπου εδώ όλα μπαινουν στη θέση τους.Ο γρίφος λύνεται. Τα απορημένα βλέμματα αντικαθίστανται από ένα ειρωνικό χαμόγελο. Το κράτος με μια απλή ρύθμιση μετατρέπει την ιστορική δίοδο λαών και εθνών σε ενα παραγκωνισμένο και περιθωριοποιημένο λιμάνι ανίκανο να ικανοποιήσει ακόμα και τους ίδιους του τους κατοίκους. Η διατίμηση χρησιμεύει ως αντικίνητρο για τη δρομολόγηση συγχρονων πλοίων,αφού το κοστος δεν μπορεί να μετακυλισθεί στον καταναλωτή. Έτσι το λιμάνι της Θεσσαλονίκης γυμνώνεται από ακτολοικές γραμμές, υποβαθμίζεται καθώς η υποστήριξη του γίνεται από πεπαλαιωμένα πλοία, και χάνει τη φυσική δεσπόζουσα θέση του.

Ο καημός του καταναλωτικού κοινού είναι οι βελτιωμένες υπηρεσίες ή μάλλον η έλλειψη τους. Για να θυμηθούμε τον μακαρίτη Ludwig Von Mises «οι καταναλωτές υποφέρουν όταν οι νόμοι μιας χώρας εμποδίζουν τους πιο αποδοτικούς επιχειρηματίες να διευρύνουν τη σφαίρα των δραστηριοτήτων τους». Η τραγωδία της χώρας μας, είναι ότι οι παραπάνω νόμοι διατηρούνται υπό το καθεστώς μιας αυτοπροσδιοριζόμενης ως «μεγάλης φιλελεύθερης παράταξης». Αν αυτό είναι φιλελευθερισμός, τότε θα θέλαμε να ξέρουμε πώς ορίζεται από τον κο Καραμανλή η σοσιαλδημοκρατία.