του Τάκη Μίχα*
Μετρημένοι στα δάχτυλα του χεριού είναι οι Έλληνες πολιτικοί με τους οποίους μπορείς να πιεις έναν καφέ και να έχεις μετά την αίσθηση ότι δεν έχασες την ώρα σου. Ο Θόδωρος Πάγκαλος [1] ανήκει στις εξαιρέσεις. Οταν λοιπόν πρόσφατα μου πρόσφερε έναν καφέ, μου ανέλυσε την πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία του «ριζοσπαστισμού των μικροαστών» πάνω στην οποία ο Ανδρέας Παπανδρέου [2] βάσιζε την πολιτική του στρατηγική:
«Μια φορά με κάλεσε ο Ανδρέας και μου ζήτησε να γίνω υφυπουργός για ευρωπαϊκές υποθέσεις. “Μα πρόεδρε”, του είπα, “εγώ έχω διαφορετικές θέσεις για την ΕΟΚ [3] από εσάς. Εγώ υποστηρίζω την ένταξη της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες”. Ο Ανδρέας με κοίταξε και μου είπε. “Θόδωρε, ποιοι νομίζεις ότι μας εκλέγουν; Δεν είναι ο πυρήνας των σκληρών οπαδών μας αλλά το 10% των μικροαστών που σήμερα ψηφίζουν εμάς και αύριο κάποιους άλλους. Αυτοί λοιπόν οι μικροαστοί έχουν έναν ιδιότυπο ριζοσπαστισμό. Επιθυμούν να ακούνε και να λένε άλλα από αυτά που στο τέλος γίνονται. Τους αρέσει να ακούνε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να φύγει από την ΕΟΚ, όμως επιθυμούν να παραμείνουμε στην ΕΟΚ. Θέλουν να ακούνε ότι θα αποχωρήσουμε από το ΝΑΤΟ [4], όμως επιθυμούν να παραμείνουμε εκεί”».
Απ’ αυτήν τη σκοπιά, συνέχισε ο κ. Πάγκαλος
«είναι λάθος να λέμε ότι ο Ανδρέας δεν έκανε αυτά που υποσχόταν. Απλώς ο Ανδρέας γνώριζε τον ριζοσπαστισμό των μικροαστών και προσάρμοζε την εκλογική του στρατηγική ανάλογα».
Η στρατηγική αυτή -την οποία σήμερα έχουν πλέον υιοθετήσει όλοι- είναι, κατά την άποψή μας, ιδιοφυής βραχυπρόθεσμα και καταστροφική μακροπρόθεσμα. Διότι μακροπρόθεσμα αυτά που μετράνε είναι τα λόγια και όχι τα έργα. Η συνεχής επανάληψη μιας συγκεκριμένης συνθηματολογίας -ανεξάρτητα από το πόσο την πιστεύει κανείς στο πρώτο στάδιο-μακροπρόθεσμα φυλακίζει τη σκέψη, αποδυναμώνει τη λογική και ενοχοποιεί την αντίρρηση. Με άλλα λόγια, αυτή η στρατηγική θέτει τις βάσεις του ολοκληρωτισμού.
Παρ’όλο που ασφαλώς θα ήταν υπερβολή να μιλάει κανείς για «ολοκληρωτισμό» στην Ελλάδα, εν τούτοις υπάρχει ένας πολύ σημαντικός τομέας όπου οι συνθήκες είναι «σοβιετικές» και κάνουν την Ελλάδα να διαφέρει από τα άλλα κράτη της Δύσης: πρόκειται για τον τομέα των λεγόμενων «εθνικών θεμάτων».
Αρχίζοντας με την ενημέρωση, είναι γεγονός ότι τα περισσότερα ΜΜΕ, κρατικά ή μη, δεν βλέπουν τον ρόλο τους ως την παροχή αντικειμενικής πληροφόρησης αλλά ως την καλλιέργεια ενός εθνικιστικού φανατισμού. Μία έκφανση αυτού του γεγονότος είναι ότι το ρεπορτάζ πνίγεται στο σχόλιο («Προκλητικές» δηλώσεις Γκιουλ [5], «Νέο ατόπημα» των Σκοπίων, «άστοχες» δηλώσεις Ράις [6] κ.λπ.). Μία άλλη έκφανση του φαινομένου είναι η παρουσίαση απόψεων ή ισχυρισμών γεγονότων. Κλασικό σαν παράδειγμα το «τουρκικά αεροσκάφη παραβίασαν τον ελληνικό εναέριο χώρο». Αυτή η «είδηση» δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Η ακριβής διατύπωση είναι «Το ΥΠΕΘΑ ισχυρίζεται ότι τουρκικά κ.λπ.». Η πραγματικότητα είναι ο ισχυρισμός, όχι η πτήση, το οποίο φυσικά είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Ενα άλλο στοιχείο που καθιστά τις συνθήκες στην Ελλάδα «σοβιετικές» είναι ότι αν ένας ιδιώτης τολμήσει να διαφοροποιηθεί στα «εθνικά θέματα» από την επίσημη άποψη, αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά και επαγγελματικά προβλήματα. Όπως συνέβη πρόσφατα με τον επιχειρηματία Γ. Καριπιδάκη, που τόλμησε να δηλώσει στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» ότι διαφωνεί ανοιχτά με την ελληνική πολιτική στο Μακεδονικό. Πριν αλέκτορα φωνήσαι αναγκάστηκε -μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί τις αφόρητες πιέσεις από το ΥΠΕΞ…- όχι απλώς να ανακαλέσει την αρχική του δήλωση αλλά και να δηλώσει ότι «η θέση του ταυτίζεται με τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης»! Θα πρέπει να πάμε πολύ πίσω, στη Σοβιετική Ενωση του Στάλιν, για να βρούμε ανάλογες δηλώσεις μετάνοιας!
Όμως, το στοιχείο που πραγματικά διαφοροποιεί την Ελλάδα από τη Δύση είναι η παντελής έλλειψη σάτιρας των «εθνικών απόψεων». Από τον Λ. Λαζόπουλο μέχρι τον Γ. Μητσικώστα, συμπεριλαμβανομένων και των καλοκαιρινών επιθεωρήσεων, δεν πρόκειται ποτέ και πουθενά να βρει κανείς σάτιρα της «εθνικής άποψης» (για το Μακεδονικό, για τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, για την Ελληνική Επανάσταση, για το Κυπριακό, για τη «συνέχεια» του Ελληνισμού κ.λπ.). Η σάτιρα έχει πάντοτε ως στόχο είτε τους «εχθρούς» είτε τους ντόπιους «υποκριτές» και «μειοδότες» που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα «εθνικά ιδεώδη» -ποτέ όμως δεν θα βρει κανείς μια διακωμώδηση ή σάτιρα αυτών καθαυτών των «εθνικών ιδεωδών» και των «εθνικών απόψεων», όπως βρίσκει κανείς στις ΗΠΑ και στις άλλες δυτικές χώρες.
Με άλλα λόγια, η Ελλάδα ούτε έχει ούτε πρόκειται ποτέ να έχει Μόντι Πάιθονς [7]. Εδώ ίσως έγκειται η πεμπτουσία του σύγχρονου νεοελληνικού ολοκληρωτισμού.
——————————————————————————–
*www.tmichas.wordpress.com
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία [8] στις 27/07/2007