του Παναγιώτη Ατματζίδη1 [1]
Η Τουρκία, ως κράτος, είναι “συνεταιρικό” μέλος της Ευρώπης από το 1964. Η πρώτη απόπειρα ένταξης της Τουρκίας στην, τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα, χρονολογείται στις 14 Απριλίου 1987. Στις 10 Δεκεμβρίου 1999 στο Helsinki, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνωρίζει κι επίσημα την Τουρκία ως υποψήφιο μέλος για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι διαπραγματεύσεις για την είσοδο της Τουρκίας στην Ε. Ε. αρχίζουν στις 3 Οκτωβρίου 2005, υπό την καθοδήγηση του Τούρκου πρωθυπουργού Recep Tayyip Erdoğan [2].
Χώρες όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία έγιναν μέλη της Ε. Ε. από την 1η Ιανουαρίου 2006, κάτι που δεν ισχύει για την Τουρκία. Είναι πολλά τα προβλήματα που παρουσιάζει η υποψηφιότητα της Τουρκίας. Εάν κι όταν μπει στην Ε. Ε. θα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κράτος – μέλος, σε πληθυσμό, με 70.770.000, μετά την Γερμανία η οποία έχει περίπου 82.070.000. Η Τουρκία έχει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο Ν.Α.Τ.Ο. μετά τις Η.Π.Α. . Η θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα της χώρας διαφέρουν, αισθητά, από τα 25 (27 μετά τις 31/01/2007) κράτη – μέλη της Ε. Ε. . Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε [3] για την Τουρκία, το εισόδημα ανά κεφαλή στην Τουρκία είναι 5.996 € το χρόνο. Χαμηλότερο από κάθε άλλο στην Ε. Ε. Αναφέρω πληροφοριακά ότι, στο Λουξεμβούργο το εισόδημα ανά κεφαλή αγγίζει τα 52.621 €, το ψηλότερο στην Ε. Ε. , ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στην 30ή θέση με 16.890 € .
Η Ελληνική στάση απέναντι στην Τουρκία είναι σκληρή κι ανελαστική σε όλα τα επίπεδα, έως το 1996. Ο Κωνσταντίνος Σημίτης [4], αντικαθιστά τον Ανδρέα Παπανδρέου [5] και διαγράφει μια νέα πορεία στα Ελληνική εξωτερική πολιτική, ως Πρωθυπουργός. Έως εκείνη τη στιγμή, η Ελλάδα είχε χρησιμοποίηση την Ε. Ε. ως ασπίδα στις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις και η Ε. Ε. την Ελλάδα σαν αφορμή για την απόρριψη κάθε προσπάθειας ένταξης από την Τουρκία. Μάλιστα, το Ελληνικό βέτο είχε χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές, για την απόρριψη της Τουρκικής υποψηφιότητας στην Ε. Ε., από την κυβέρνηση του Α. Παπανδρέου.
Μετά την κρίση στα Ίμια [6] το 1996, η Ελλάδα, υπό την καθοδήγηση του Κ. Σημίτη, αρχίζει αργά αλλά σταθερά, να στηρίζει την ενταξιακή πολιτική της Τουρκίας, ενώ επιτυγχάνει την είσοδο της Κύπρου, στην Ε. Ε. , αφήνοντας έξω από αυτήν το «ψευδοκράτος» των Τουρκοκυπρίων. Η εμπλοκή των Αμερικανών ήταν αναγκαία για να κατευνάσουν τα πνεύματα στο εσωτερικό της Τουρκίας, μετά την απόφαση της Ε. Ε. .
Με την καινούρια στάση που κράτησε η Ελλάδα, έφερε τις μεγάλες Ευρωπαϊκές χώρες, Γερμανία και Γαλλία κυρίως, αντιμέτωπες με την Τουρκία σε διπλωματικό επίπεδο. Κι έτσι, αφού η Ελλάδα έδωσε το πράσινο φως, η Τουρκία το 1999 καταφέρνει να πάρει το πολυπόθητο “Ναι” από την Ε. Ε. και μια υπόσχεση ότι θα αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις στο μέλλον.
Η Κύπρος είναι μέλος της Ε. Ε. . Τώρα έχει αυτή λόγω και φυσικά την υποστήριξη της Ελλάδος, στην άσκηση βέτο ενάντια στην είσοδο της Τουρκίας στην Ε. Ε. . Είναι η σειρά της Κύπρου να ασκήσει την πολιτική δύναμη που της δίνει η είσοδο της στην Ε. Ε. και το κάνει με κάθε ευκαιρία.
Η πολιτική που έχει ακολουθήσει η Λευκωσία δεν είναι θετική στα μάτια τρίτων. Μάλιστα, ακόμη και η Ελλάδα κατακρίθηκε από Αμερικανούς κι Ευρωπαίους όταν απορρίφθηκε το σχέδιο Αννάν [7] από τους Ελληνοκυπρίους. Αυτό γιατί, ενώ η Τουρκία πίεσε τους Τουρκοκυπρίους να το δεχτούν, κερδίζοντας τις εντυπώσεις η Ελλάδα δεν άσκησε καμία πίεση στους Ελληνοκυπρίους.
Θεωρητικά τα δύο γεγονότα, το σχέδιο Αννάν και η είσοδος της Κύπρου στην Ε. Ε. , δεν είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους, αφού η επίλυση του Κυπριακού αφορά αποκλειστικά τον Ο.Η.Ε. κι όχι την Ε. Ε. . Άλλωστε, αποκαλείτε από όλους τους Ευρωπαίους ψευδοκράτος, η μεριά της Κύπρου που κατέχουν οι Τούρκοι, γιατί δεν είναι αναγνωρισμένη από κανένα άλλο κράτος, πέρα από την Τουρκία(!).
Οι Ευρωπαίοι αλλά κυρίως οι Αμερικάνοι, είδαν την λύση που προτείνε ο κ. Αννάν ως “καλή”, για μια οριστική επίλυση του προβλήματος. Για τους Κύπριους δεν ήταν ικανοποιητική λύση. Καθόλου περίεργο αν διαβάσει κάποιος προσεκτικά, τους λόγους που απέρριψαν την πρόταση [8] του Ο.Η.Ε. .
Δηλώσεις του κ. Παπαδόπουλου, πρωθυπουργού της Κύπρου, διαχωρίζουν το Κυπριακό ζήτημα από το πρόβλημα ένταξης της Τουρκίας στην Ε. Ε. . Θεωρητικά είναι διαφορετικό, αλλά στην πραγματικότητα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της Τουρκίας. Η Τουρκία ζητάει, επίλυση του Κυπριακού για να αναγνωρίσει την Κύπρο ως κράτος, η Κύπρος δεν αναγνωρίζει το ψευδοκράτος, κι έχει κάνει εμπάργκο στην Τουρκοκυπριακή μεριά, με αποτέλεσμα να είναι υποανάπτυκτη σε σχέση με την Ελληνική Κύπρο. Αντίστοιχα και η Τουρκία, έχει κάνει εμπάργκο στην Κύπρο. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορεί να μπει στην Ε. Ε. μια χώρα, που δεν αναγνωρίζει όλα τα κράτη μέλη. Αυτό που πέτυχε η Κύπρος με την είσοδο της στην Ε. Ε. είναι να κάνει το κοινό πρόβλημα με την Τουρκία, μονομερές. Η Τουρκία θα πρέπει να αναγνωρίσει την Κύπρο, για να μπει στην Ε. Ε. χωρίς να ζητήσει αντάλλαγμα. Το αντάλλαγμα θα είναι η είσοδο της στην Ε. Ε. και τίποτε παραπάνω.
Η Τουρκική κυβέρνηση είναι έτσι δομημένη ώστε, ο Πρωθυπουργός της χώρας, να έχει την εκτελεστική εξουσία, ενώ την νομοθετική την έχει το κοινοβούλιο. Η δικαστική είναι η τρίτη εξουσία της χώρα και δρα ανεξάρτητα από τις άλλες δύο. Σήμερα στην εξουσία είναι το κόμμα του Recep Tayyip Erdoğan, το AKP [9], ένα συντηρητικό, “δεξί” κόμμα. Υπάρχει και το “Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας”, το οποίο έχει ως έργω την προστασία του συντάγματος, με νόμο του ιδρυτή του Τουρκικού κράτος, Kemal Ataturk [10].
Το “Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας” αποτελείτε κυρίως από στρατιωτικούς. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια προσπάθεια διάρθρωσης από την κυβέρνηση, προσθέτοντας μεγάλο αριθμό μη στρατιωτικών στο Ε.Σ.Α., παρόλαυτα ο στρατός έχει το συνταγματικό δικαίωμα να δρα αυτόνομα, ενώ θεωρείτε το πιο αξιόπιστο ίδρυμα από τον Τουρκικό λαό. Συχνά, θεωρείτε ότι αντιπροσωπεύει την λαϊκή βούληση στην άσκηση εξουσίας. Τα προβλήματα που δημιουργεί αυτή η κατάσταση είναι γνωστά κι αποτελούν τη ρίζα του κακού για την Τουρκία. Άλλωστε μια από τις απαιτήσεις της Ε. Ε. είναι ο περιορισμός εξουσίας του στρατού και κάποιες μεταρρυθμίσεις που προσπαθεί να κάνει η κυβέρνηση αποσκοπούν σε αυτό. Η είσοδος στην Ε. Ε. η καλύτερη αφορμή που μπορεί να έχει η κυβέρνηση, για μεταρρυθμίσεις που περιορίζουν τον ρόλο του στρατού.
Ο πρωθυπουργός της χώρας, έχει δείξει εξαιρετική ικανότητα διαχειρίσεις των κρίσεων. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να πετύχει πολλά παραπάνω. Δείχνει να έχει αντιληφθεί ότι το να “θυσιάσει” την Κύπρο για να μπει στην Ε.Ε. η χώρα του, είναι κάτι δεκτό για τον ίδιο, αλλά όχι για τον στρατό και τους Τούρκους πολίτες. Σε μια χώρα που η συντριπτική πλειοψηφία της χώρας είναι αγράμματοι, στο όριο της φτώχιας, οι επιλογές μιας φιλελεύθερης, αν και θεωρητικά συντηρητικής κυβέρνησης, είναι περιορισμένες. Οι κατευθύνσεις που έχει πάρει ο Erdogan είναι οι σωστές και είναι οι μόνες που μπορούν να βγάλουν την χώρα από την σημερινή κατάσταση. Είσοδο στην Ε.Ε. σημαίνει, αύξηση του βιοτικού επιπέδου της χώρας μέσα στις επόμενες δύο γενιές. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το καταφέρει αυτό, πέρα από την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή οικογένεια.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν διαφορετικές στάσεις. Η Καγκελάριος της Γερμανίας, Αγκέλα Μέρκελ [11], θέλει να ορίσει την Τουρκία ως, ειδικό μέλος. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα παραχωρηθούν κάποια δικαιώματα, αλλά είναι πολύ απίθανο να γίνει κάτι τέτοιο. Είναι πολύ απίθανο να δεχθεί η Τουρκία κάτι τέτοιο. Η πρόταση και μόνο θεωρήθηκε προσβλητική από την Τουρκική κυβέρνηση. Το πρόβλημα που έχει η κ. Μέρκελ είναι ότι οι Τούρκοι που ζουν στην Γερμανία είναι τόσοι πολλοί, που θα απορροφήσουν πολύ μεγάλο μερίδιο των ταμείων του “κοινωνικού κράτους” και θα αποκτήσουν κι άλλες εξουσίες σε βαθμό φέρνοντας σε δύσκολη θέση μια Γερμανική κοινωνία η οποία προσπαθεί να βγει από το τούνελ της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών.
Οι Γάλλοι είναι κατά της ένταξης της Τουρκίας, η κοινή γνώμη τουλάχιστον. Όχι για κάποιο συγκεκριμένο λόγω, απλά δεν τους αρέσει η ιδέα της διεύρυνσης, φάνηκε ξεκάθαρα στην καταψήφιση του Ευρωπαϊκού συντάγματος. Υπάρχει έντονο το αίσθημα ανασφάλειας στην Γαλλία. Πρόσφατα πέρασε στο κοινοβούλιο πρόταση τιμωρίας όσον δεν αναγνωρίζουν την γενοκτονία των Αρμενίων, από τους Τούρκους. Η Τουρκία επίσημα δεν έχει αναγνωρίσει τέτοια πράξη. Το κλίμα δεν είναι το καλύτερο ανάμεσα στις δύο χώρες.
Οι Ολλανδοί είναι κι αυτοί, ενάντια σε οποιαδήποτε διεύρυνση. Ειδικότερα της Τουρκίας λόγω του πληθυσμού της. Οι Ισπανοί και οι Ιταλοί, ως κοινή γνώμη είναι κατά βάση εναντίων, αλλά οι κυβερνήσεις των χωρών υπό την καθοδήγηση της Αγγλίας, στηρίζουν την Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.
Αυτοί που την θέλουν πάση θυσία μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι οι Αμερικανοί. Μάλιστα πριν από λίγους μήνες ο G. W. Bush [12] έκανε ότι μπορούσε, μέσω τηλεφώνου, για να μειωθεί η ποινή της Τουρκίας, σε κεφάλαια, από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το άρθρο 301 του συντάγματος της Τουρκίας, καθορίζει ως ποινικό αδίκημα την προσβολή της Τουρκίας και των Τούρκων ως έθνος. Για να μπει στην Ευρωπαϊκή ένωση η Τουρκία πρέπει να το καταργήσει. Οι περισσότεροι στρατιωτικοί κι ακροδεξιοί Τούρκοι, θα επαναστατήσουν και μόνο στην ιδέα κατάργησης του άρθρου 301. Πρόσφατα, αποκλίστηκε η είσοδος στο YouTube [13] γιατί Έλληνες χρήστες προκάλεσαν σάλο στην Τουρκία κάνοντας upload προσβλητικά videos του Kemal Ataturk. Τον Ιανουάριο ένας Τούρκος-Αρμένιος φιλελεύθερος εκδότης εφημερίδας [14] δολοφονήθηκε από έναν 17 χρονών ακροδεξιό Τούρκο. Ο Τούρκος νομπελίστας Orhan Pamuk [15] ζει στην Νέα Υόρκη, όχι από επιλογή του, αλλά επειδή δέχτηκε θανατικές απειλές για τα γραπτά του περί Κούρδων κι Αρμενίων.
Με το υπάρχων κλίμα στην Τουρκία και την στάση των Ευρωπαϊκών χωρών η Ελλάδα δεν έχει και πολλές επιλογές. Συμφέρει ή δεν συμφέρει στην Ελλάδα, σήμερα, η είσοδος της Τουρκίας σε μια ενωμένη Ευρώπη;
Η είσοδο της Τουρκίας στην Ε. Ε. , εφόσον γινόταν σωστά, με τις αλλαγές που επιβάλει μια τέτοια προοπτική, για την Ελλάδα θα ήταν κάτι θετικό. Η Τουρκία είναι ο κύριος λόγος για την σπατάλη δημόσιου χρήματος, σε πολεμικό εξοπλισμό, θα καταργηθεί η στρατιωτική θητεία. Η Τουρκία αποτελεί μια τεράστια αγορά για Ελληνικά προϊόντα κι εταιρίες, το εμπορικό ναυτικό θα επεκταθεί πολύ περισσότερο με την άρση των συνόρων και τελωνίων από τα τουρκικά λιμάνια, μαζί του θα δουλέψουν κι άλλες μικρότερες εταιρίες «δορυφόροι» καθώς και τα νησιά. Θα αυξηθεί ο Τουρισμός στα Ελληνικά νησιά αλλά και στα Τουρκικά παράλια.
Υπάρχουν κι άλλες πτυχές του θέματος Τουρκία-Ε.Ε. που θα ήθελα να αναλύσω στο μέλλον, ίσως σε δεύτερο άρθρο.
—————————————————————————————
- αναδημοσίευση από το προσωπικό blog [16] του συγγραφέα [↩ [17]]