Του Πάνου Ευαγγελόπουλου
Είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι στις ΗΠΑ την μητρόπολη του καπιταλισμού τα πάντα ρυθμίζονται αυτόματα από την αγορά και τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης. Αυτή η υπεραπλουστευμένη εικόνα για την οργάνωση της αμερικανικής οικονομίας και κοινωνίας δεν είναι αληθής. Παρ’ όλα αυτά μπορούμε να ισχυριστούμε ότι μετά από τρεις δεκαετίες συνεχών μεταρρυθμίσεων, αρχής γενομένης [1] από την Προεδρία Ρήγκαν [2], η αμερικάνικη κοινωνία απελευθερώθηκε σημαντικά από τα δεσμά της κρατικής γραφειοκρατίας, των ρυθμιστικών διατάξεων που επέβαλλαν στην οικονομία οι κάθε λογής δημόσιες αρχές και υπηρεσίες αλλά και από την υψηλή και δυσβάσταχτη φορολογία που αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της αναδιανεμητικής πολιτικής του σοσιαλδημοκρατικού οράματος των Κέννεντυ [3] και της οικοδόμησης της μεγάλης κοινωνίας [4] του διαδόχου τους Τζόνσον [5].
Η μεγάλη αυτή αλλαγή της αμερικάνικης οικονομίας από την δεκαετία του ΄80 και μετά δεν συντελέστηκε ούτε αυτόματα ούτε ακαριαία. Για να φθάσουμε στη εφαρμογή της πολιτικής Ρήγκαν αλλά και στην αναθεώρηση της παραδοσιακής και πεπαλαιωμένης πολιτικής των δημοκρατικών από την διακυβέρνηση Κλίντον [6], απέναντι στα ιερά και τα όσια των αρχών διαχείρισης της οικονομίας υπέρ της κρατικής παρέμβασης και της αναδιανομής, πολλοί διανοούμενοι και επιστήμονες εργάστηκαν για να αποδείξουν στο αμερικάνικο έθνος ότι η ελεύθερη αγορά που απετέλεσε την πηγή της ανόδου και της ακμής των ΗΠΑ θα έπρεπε και πάλι να γίνει ο οδηγός για την ανάκαμψη της οικονομίας και την απελευθέρωση της αμερικάνικης κοινωνίας από τα δεσμά της γραφειοκρατίας και του κράτους Λεβιάθαν που καθήλωνε την Αμερική στην ανεργία, τον υψηλό πληθωρισμό και στην αναιμική επιχειρηματική πρωτοβουλία.
Σε ένα τέτοιο δυσμενές περιβάλλον όπου τα πάντα καθορίζονταν από το κράτος, με την εφαρμογή εκ μέρους των διοικητικών αρχών της περίφημης πολιτικής τιμών και εισοδημάτων [7], την οποία ενορχήστρωσε και επέβαλλε ο μέντορας των οικονομικών ιδεών των Κέννεντυ και Τζόνσον, ο οικονομολόγος Γκαλμπραίηθ [8], ελάχιστα πράγματα για την αμερικάνικη κοινωνία καθορίζονταν πλέον από την ελεύθερη αγορά τόσο για τον συντονισμό των παραγωγικών συντελεστών όσο και για την κινητοποίηση τους για την παραγωγή πλούτου και επιχειρηματικών καινοτομιών. Ήταν ακριβώς το σημείο Ναδίρ της Αμερικάνικης κοινωνίας όπου ο απόλυτος κρατικός έλεγχος και η υποταγή της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας στις οδηγίες των κρατικών μανδαρίνων, οδήγησε στην πιο αποτυχημένη ιστορικά προεδρία της Αμερικής, αυτή του Τζίμμυ Κάρτερ [9]. Η αποθέωση του κρατισμού επί Κάρτερ οδήγησε στην οικονομική αποτελμάτωση της Αμερικής αλλά και στην πολιτική ήττα. Ήταν η εποχή που ο κομμουνισμός φάνταζε στον κόσμο το προοδευτικό σύστημα που θα αλλάξει τις κοινωνίες και ο καπιταλισμός το σύστημα που πεθαίνει. Ήταν η εποχή που η μία χώρα μετά την άλλη, με την ανάπτυξη των σοσιαλιστικών «απελευθερωτικών» κινημάτων, περνούσε στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης, υιοθετώντας το μοντέλο του κεντρικού ελέγχου της οικονομίας από το σοσιαλιστικό «απελευθερωτικό» κίνημα.
Όλα αυτά οι Αμερικανοί τα αλλάξανε με την εφαρμογή μιας μακροχρόνιας πολιτικής μεταρρυθμίσεων βασισμένης στον φιλελευθερισμό της αγοράς. Καταρχήν ανατρέψανε την αρνητική εσωτερική κατάσταση της χώρας και αμέσως μετά το δυσμενές διεθνές περιβάλλον. Αυτό επιτεύχθηκε με συνέπεια και σταθερότητα παρά την εναλλαγή των ρεπουμπλικάνων [10] και δημοκρατικών [11] στην προεδρία. Οι δύο θητείες του Κλίντον, ανάμεσα στις τρεις ρεπουμπλικάνικες που προηγήθηκαν και στις δύο που ακολούθησαν, δεν άλλαξαν το κυρίαρχο δόγμα του φιλελευθερισμού της αγοράς. Ο Κλίντον εφάρμοσε στο θησαυροφυλάκιο την πολιτική του μηδενικού ελλείμματος [12] και στα νομισματικά άφησε αδιαφιλονίκητο διαχειριστή τον libertarian [13] Γκρήνσπαν [14]. Άλλους δε παραδοσιακούς υπέρ της αναδιανομής και του σοσιαλισμού οικονομολόγους τους περιθωριοποίησε, στέλνοντας τους σε διεθνείς οργανισμούς όπως τον νομπελίστα Στίγκλιτς [15] στην Παγκόσμια Τράπεζα. Από την οποία μάλιστα παραιτήθηκε όταν απογοητεύτηκε με την συνέπεια του Κλίντον να ακολουθεί τον φιλελευθερισμό της αγοράς και το δόγμα του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού.
Με αυτό τον τρόπο καρποφόρησαν οι μεταρρυθμίσεις στην Αμερική και την κατέστησαν και πάλι κραταιά και μοναδική υπερδύναμη του κόσμου. Αντ’ αυτού στη χώρα μας παλινδρομούμε κάθε φορά που αλλάζουμε κυβέρνηση και απλώς μετονομάζουμε την μεγάλη αλλαγή που πρέπει να κάνουμε στη χώρα μας, πάνω στη τροχιά του φιλελευθερισμού της αγοράς, από εκσυγχρονισμό σε μεταρρύθμιση. Με αυτόν τον τρόπο βαλτώνουμε, οι εκσυγχρονιστές ή μεταρρυθμιστές απαξιώνονται και το έργο της αλλαγής μένει μισό και ατελές για να καταντήσει τελικά ατελέσφορο.
—————————————————–
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Κέρδος [16]» στις 11/5/2006