Παρισι εναντιον Νεας Υορκης, ιδιωτικη πρωτοβουλια εναντιον κρατισμου!

Υπαρχουν μερικες πολεις στον κοσμο που εντυπωσιαζουν τον επισκεπτη, οσο εμπειρος ταξιδιωτης και να ειναι. Αναμφισβητητα πανω-πανω στην λιστα αυτων των πολεων, φιγουραρουν το Παρισι και η Νεα Υορκη.

Το Παρισι ειναι μια πολη σχεδιασμενη και φτιαγμενη για να εντυπωσιαζει. Το συμπλεγμα μνημειων και κτιριων στα Ηλυσια Πεδια, προς την Αψιδα του Θριαμβου, ο πυργος του Αϊφελ, εχουν σχεδιαστει προσεκτικα για να προκαλουν δεος*.

Αλλα και τα υπολοιπα διασημα κτιρια της πολης, το Λουβρο, το κεντρο Πομπιντου, οι βιβλιοθηκες του Μιτεραν ειναι ολα δημοσια κτιρια! Ακομα και το νεο, μοντερνο επιχειρηματικο κεντρο της πολης, στην Ντεφανς, ειναι σχεδιασμενο απο την αρχη απο δημοσιες υπηρεσιες, στεγαζει αρκετες εταιρειες ελεγχομενες απο το κρατος (EdF, Total, Elf, Fina, Renault) και ειναι και εδρα του Υπουργειου Μεταφορων της Γαλλιας. Εως και τα σταδια της Σταντ ντε Φρανς, Παλαι ντε Μπερσυ ειναι κατασκευασμενα απο το κρατος.

Αυτο δεν ειναι τυχαιο. Η Γαλλια ηταν και ειναι ακομα απο τις πιο συγκεντρωτικες χωρες στον κοσμο. Οπως παρατηρουσε ενας οικονομολογος (ο Πωλ Κρουγκμαν νομιζω) ολα τα παλια αρχοντικα μνημεια της Ευρωπης ειναι φτιαγμενα απο τυραννους, ανθρωπους που συγκεντρωναν ολη την εξουσια του κρατους στο προσωπο τους, ατομα που φορολογουσαν τους φτωχους υπηκοους τους για να φτιαχνουν Βερσαλλιες. Μπορει σημερα να μην εχουμε πια αριστοκρατιες αλλα το κρατιστικο και συγκεντρωτικο παρελθον της Ευρωπης φαινεται ακομα εντονα ειδικα σε χωρες σαν την Γαλλια. Αν θες να ταξιδεψεις απο μια γαλλικη πολη σε σχεδον οποιαδηποτε αλλη, εισαι υποχρεωμενος να παρεις ενα τρενο του κρατικου μονοπωλιου το οποιο σχεδον παντα θα σε πηγαινει μεσω της γαλλικης πρωτευουσας στον προορισμο σου.

Ηξερε τι εκανε ο βασιλιας Ηλιος!

Η Νεα Υορκη των υπερθετικων αντιθετα ειναι μια πολη, δημιουργημενη απ’το μηδεν, απο ιδιωτες. Μεσα σε λιγους αιωνες ομως εχει γινει ισως η πρωτευουσα του κοσμου. Οπως δεν βαριουνται να διηγουνται οι ξεναγοι, διαθετει μερικα απο τα μεγαλυτερα και πιο φημισμενα μουσεια του κοσμου. Ειναι σχεδον ολα ιδιωτικα!

<
Τα μουσεια στην ΝΥ ειναι μεγΑΛΑ

Το Μουσειο Φυσικης Ιστοριας, πραγματικα το μεγαλυτερο και πιο εντυπωσιακο του κοσμου, ειναι φτιαγμενο χαρη σε δωρεες πλουσιων Νεουορκεζων. Το περιφημο ΜΟΜΑ, ισως το καλυτερο Μουσειο Μοντερνας Τεχνης στον κοσμο, εχει ωφεληθει πολλαπλα απο τους ιδιωτες ευεργετες του. Το μουσειο Whitney, το σπουδαιοτερο μουσειο συγχρονης αμερικανης τεχνης, ειναι φτιαγμενο εξολοκληρου απο την Gertrude Vanderbilt Whitney. Το κεντρο του Μανχαταν ειναι επισης ενα απο τα πιο εντυπωσιακα αστικα τοπια στον κοσμο. Αλλα σχεδον κανενα κτιριο δεν ειναι φτιαγμενο απο καποιον δημοσιο οργανισμο (με την εξαιρεση των διδυμων που ανηκαν στον Οργανισμο Λιμενος ΝΥ). Ειναι συμβολα της δυναμικοτητας και της προοδου που φερνει η ιδιωτικη πρωτοβουλια. Το κεντρικοτερο συμπλεγμα κτιριων στην πολη ειναι το εντυπωσιακο, νεογοτθικο** κεντρο Ροκεφελερ. Αλλα και ο δικος μας Αριστοτελης Ωνασης εχει προσφερει τον ομορφο Olympic Tower στην 6η οδο.

Γενικα τα συμβολα της πολης, εκτος απο το (γαλλικο!) Αγαλμα της Ελευθεριας εχουν γινει απο ιδιωτες. Το Empire State Building, ο σταθμος Grand Central, ακομα και το ιδιο το κεντρο της πολης, η εκτυφλωτικη πλατεια των Ταϊμς, εχει δημιουργηθει απο ιδιωτες (τους New York Times και οσους ακολουθησαν).

To θαυμα της ιδιωτικης πρωτοβουλιας (ο μαυρος πυργος δεξια απο το κτιριο Κραισλερ ειναι το Olympic Tower αν θυμαμαι καλα)

Εως και στον αθλητισμο οι ΝεοΥορκεζοι εχουν διαλεξει αλλο δρομο. Το μεγαλυτερο Σταδιο σημερα ειναι των Γιανκης και σχεδιαζεται το νεο, ακριβοτερο ολων των εποχων, γηπεδο των Νετς. Και τα δυο φτιαγμενα κυριως χαρη σε ιδιωτες.

Απτην αλλη τα δημοσια εργα στο κεντρο της πλουσιοτερης πολης, ισως, στον κοσμο, μαλλον πασχουν. Οι δρομοι και τα πεζοδρομια απεχουν σιγουρα απο τα ευρωπαϊκα προτυπα.

Ουτε αυτο ειναι τυχαιο. Οι ΗΠΑ ειναι μια χωρα χτισμενη απο το μηδεν, απο σκληροτραχηλους ανθρωπους που δουλεψαν κοντρα σε χιλιες αντιξοοτητες για να δημιουργησουν κατι. Και η ΝΥ σαν συμβολο ολου του αμερικανικου ονειρου, σε ελαχιστο χρονο, μεσα σε 500 χρονια απο την ιδρυση της, οντως εχει γινει περισσοτερο απο απλα κατι…

Τετοια θαυματα μονο με την δυναμη της ιδιωτικης πρωτοβουλιας γινονται. Αυτοι οι ανθρωποι πιστευουν στην δυναμη του ατομου, οχι στην καθοδηγηση του κρατους. Και γενικοτερα μπορεις να παρατηρησεις στην ΝΥ οτι οι ανθρωποι χαλιναγωγουν την δυναμη των ιδιωτων για να προσφερουν ωραια δημοσια εργα. Και το νομισμα εχει δυο πλευρες. Η πολη εμπιστευεται περισσοτερο τα ατομα και τα ατομα προσφερουν περισσοτερο στην πολη. Ενας Γαλλος φιλος, που το συζητουσαμε, μου ελεγε για παραδειγμα οτι στην Γαλλια κανεις δεν πληρωνει κατι αν ειναι εθελοντικο. Στην ΝΥ αντιθετα πολλα μουσεια εχουν μερες που πληρωνεις οσο θες! Και τα «χαζοαμερικανακια» πληρωνουν! Το ιδιο συμβαινει και με τα πανεπιστημια (τα καλυτερα πανεπιστημια της ΝΥ ειναι ιδιωτικα και στηριζονται τρομερα στις εθελοντικες δωρεες), τα ΜΜΕ (σχεδον ολα τα δημοσια στηριζονται σε δωρεες) και πολλους αλλους οργανισμους. Μεχρι και στα μπαρ το φιλοδωρημα δεν ειναι υποχρεωτικο (δεν περιλαμβανεται στον λογαριασμο οπως στην Ευρωπη), αλλα οι σερβιτοροι μοιραζονται οσο τους δινεις εσυ, εθελοντικα!

Ποιο ειναι το διδαγμα για μας?

Αν το σκεφτουμε λιγο, παρα την γεωγραφικη αποσταση, η Αθηνα μοιαζει περισσοτερο με την Νεα Υορκη σε αναπτυξιακη φιλοσοφια, παρα με το Παρισι.

Στην καθημερινη μας ζωη οι Ελληνες ειμαστε πολυ πιο ατομικιστες απο τους περισσοτερους Ευρωπαιους (και Αμερικανους θα ελεγα). Οδηγουμε, παρκαρουμε χωρις να σκεφτομαστε κανεναν αλλο. Σεβομαστε ελαχιστα τους δημοσιους θεσμους και τους στηριζουμε ακομα λιγοτερο. Φορους δεν πληρωνουμε. Η λεξη «κρατικο» ή «εθνικο» σαν προθεμα ενος ιδρυματος, ινστιτουτου ή νοσοκομειου ειναι σιγουρος δεικτης μιζεριας και βρωμιας. Και οταν το κρατος παει να κανει κατι δημιουργικο καταληγουμε παντα με ενα σωρο παλιοσιδερα και τεραστια χρεη (βλεπε Ολυμπιακους 2004).

Μακρια απο μας οι κατασκευες του Ι.Μ.Πεϊ!

Απτην αλλη αν το σκεφτειτε παραδοσιακα στηριζομασταν στην ευεργεσια πλουσιων Ελληνων*** για λεωφορους, παρκα (Αλσος Συγγρου), για το χτισιμο γηπεδων (το Καλλιμαρμαρο απο τον Αβερωφ), για τα μισα μουσεια της πολης (Μπενακη, Γουλανδρη, Φρισυρα στην Πλακα, Ιδρυμα Μειζονος Ελληνισμου του κ. Εμφιετζογλου). Ο μοναδικος σωστος συναυλιακος χωρος στην πολη (αν και αμφιβολου αρχιτεκτονικης αξιας), το Μεγαρο Μουσικης, ειναι αποτελεσμα ιδιωτικων κινησεων. Ακομα και το τοσο κρισιμο εργο της αναπλασης της οδου Πειραιως απο βιομηχανικη σε πολιτιστικο αξονα, σημερα γινεται χαρη σε ιδιωτες που αγοραζουν παλια κτιρια και τα μετατρεπουν σε μουσεια. Αντιθετα ομως με την Νεα Υορκη, που τιμα τους επιχειρηματιες της (ο Ντ.Τραμπ ειναι πρωταγωνιστης μιας απο τις πιο δημοφιλεις εκπομπες στις ΗΠΑ, παρολο οτι ουσιαστικα ειναι χρεοκοπημενος σημερα!) και τους ανοιγει τον δρομο για να κανουν δημοσιο καλο, στην Ελλαδα για καποιον περιεργο λογο υπαρχει μια τρομερη εχθρικοτητα στους πλουσιους συμπολιτες μας, πραγμα που εχει κανει πολλους να φυγουν, μαζι με τα κεφαλαια τους, για το εξωτερικο (βλεπε ναυτιλια στο Λονδινο). Ακομα και αυτοι που προσπαθουν να προσφερουν, εμποδιζονται απο μικρονοους φθονους και μυωπικους ανθρωπους, στο να κανουν καλο στην πολη. Ενα απο τα πιο χαρακτηριστικα παραδειγματα ειναι Μουσειο Μοντερνας Τεχνης Γουλανδρη που εδω και τοσα χρονια διατιθεται να προσφερει η Ντολλυ Γουλανδρη, ενα μουσειο σε σχεδια του Ι.Μ.Πει με μια πολυ αξιολογη συλλογη, στην πρωτευουσα των Ελληνων που δεν εχει ενα στοιχειωδες Μουσειο Μοντερνας Τεχνης**** αλλα που η ιδεοληπτικη ελληνικη κοινωνια ακομα αρνειται να δεχτει!

Πως περιμενει αυτη η πολη ανωτερου επιπεδου τουρισμο, αν το μονο που προσφερει ειναι χαος και γκρικ σουβλακι? Γιατι επιμενουμε να διωχνουμε τους καλυτερους απο μας, γιατι δε θελουμε να χαλιναγωγησουμε την ιδιωτικη πρωτοβουλια προς οφελος της κοινωνιας οπως καναμε μεχρι πριν καποια χρονια (βλεπε απο Αθηνα που στηριζοταν στους εμπορους για τον πλουτο της, μεχρι τους προσφατους εθνικους ευεργετες) που αρχισε να μας κυριευει η θολοκουλτουρα και το μισος για τους πετυχημενους ιδιωτες? Οπως ελεγε ενας καθηγητης στο Λυκειο μου, η Ελλαδα εχει γινει μια χωρα που θυσιαζει τους αετους για να επιζησουν οι κοτες.

Η Αθηνα δεν ειναι φτιαγμενη ωραια. Και το ελληνικο κρατος δεν ειναι παμπλουτο ουτε καλα οργανωμενο. Η μεγαλυτερη ελπιδα μας για μια ακομη φορα ειναι στην απελευθερωση της ιδιωτικης φαντασιας και την προσελκυση των ιδιωτικων κεφαλαιων. Στοχος μας η εξυπνη καθοδηγηση τους ωστε να ωφελησουν για μια ακομη φορα την πολη. Δεν μπορουμε να περιμενουμε ξαφνικα οι Ελληνες να αρχισουν να σκεφτονται ομαδικα. Μπορουμε ομως το προσωπικο τους ταλεντο να το αξιοποιησουμε, οπως οπως καναν καποιοι πριν 2500 χρονια που θεωρουμε προγονους μας.

Δυστυχως ομως οι κυβερνησεις μας φαινεται να εμπνεονται πιο πολυ απο τον αποτυχημενο γαλλικο κρατισμο, παρα απο την αμερικανικη δυναμικοτητα. Και ειναι κριμα γιατι δεν μας ταιριαζει…

Σχολιαστε το αρθρο εδω (8 σχολια)

——————-

*Συμφωνα με τον Αγγελο Γ.Βλαχο, παλιο κοσμογυρισμενο διπλωματη, ειναι το ωραιοτερο αστικο τοπιο στον κοσμο. Πολλοι Αμερικανοι τουριστες συμφωνουν και το ψηφιζουν καθε χρονο με τα πορτοφολια τους…

**Ισως θα θυμοσαστε να χετε ακουσει καπου (στον Μπατμαν?) για το Γκοθαμ Σιτυ. Γκοθαμ λεγοταν παλια η Νεα Υορκη λογω του πληθους των γοτθικων κτιριων της (θυμαστε εκεινο που ηταν πυλη σε εναν αλλο κοσμο στην ταινια Γκοστμπαστερς?).

***Μαλιστα αποτι φαινεται οι πλουσιοι Ελληνες τοχουν καταλαβει καλα αυτο. Συμφωνα με αυτα που διαβαζα στο βιβλιο «Ο δικηγορος» (καλο βιβλιο, διαβαστε και εδω για αυτο), ο Ωνασης συνειδητα ηθελε να κανει δωρεες και να παρασερνει και αλλους κροισους σαν τον Νιαρχο, για να προσφερει κατι στην χωρα του.

****Σε συνεντευξη του ο κ. Αλογοσκουφης δηλωνε οτι σε οποια ευρωπαικη πολη επισκεπτεται, παει κατευθειαν στο Μουσειο Μοντερνας Τεχνης. Δεν τον ενοχλει οτι κανενας συναδελφος του δεν προκειται να πει κατι τετοιο για την Αθηνα?