Πριν λίγο καιρό είδαμε στις εφημερίδες άλλη μια σειρά πανηγυρικών δημοσιευμάτων περί «οριστικής» απόδειξης του φαινομένου του θερμοκηπίου. Μια πρόσφατη έρευνα στο Nature έγινε αφορμή να στηθεί άλλη μια παράσταση θριαμβολογιών και κατηγοριών ταυτόχρονα εναντίον του συνήθους υπόπτου, της κυβέρνησης των ΗΠΑ (που παρεμπιπτόντως είχε χρηματοδοτήσει και την έρευνα). Είναι όμως τόσο ξεκάθαρα τα πράγματα όπως μας τα παρουσιάζουν επαγγελματίες και ερασιτέχνες κινδυνολόγοι;

Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που οδηγεί στην υπερεκτίμηση της μεταβολής της θερμοκρασίας είναι η μέτρηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της Γης από μετεωρολογικούς σταθμούς. Αυτές είναι χρήσιμες για την καθημερινή μας δραστηριότητα, όχι για να κάνουμε προβλέψεις για την συμπεριφορά της ατμόσφαιρας. Τα τελευταία χρόνια (από το 1979 και μετά) αποκτήσαμε την δυνατότητα πολύ σφαιρικότερων και ολοκληρωμένων μετρήσεων μέσω της χρήσης μετεωρολογικών δορυφόρων. Το πρόβλημα για την συντεχνία της κινδυνολογίας είναι ότι τα ευρήματά τους δείχνουν σημαντικά μικρότερη αύξηση της θερμοκρασίας στην τροπόσφαιρα σε σχέση με τις επίγειες παρατηρήσεις ή τις προφητείες διάφορων κλιματικών μοντέλων.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τις προβλέψεις του ΟΗΕ (United Nations Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) για την άνοδο της θερμοκρασίας την περίοδο τέλη δεκαετίας ΄80 – τέλη ΄90. Οι εκτιμήσεις του τότε θεωρούνταν και υπερβολικά μετριοπαθείς. Προέβλεπε αύξηση 0.45°C εντός της δεκαετίας, και τελικά τα δεδομένα στην επιφάνεια της θάλασσας από τους μετεωρολογικούς σταθμούς έδειξαν αύξηση 0.11°C, τα μετεωρολογικά μπαλόνια μείωση 0.36°C ενώ τα δεδομένα των μετεωρολογικών δορυφόρων έδειξαν τελικά μείωση 0.03°C! Αν έχουμε τόσο μεγάλες αποκλίσεις των μετρούμενων τιμών με τις μετριοπαθείς προβλέψεις σε διάστημα μίας δεκαετίας, όσο έγκυρες και να είναι οι προβλέψεις είναι δυνατόν να είναι αξιόπιστες; Όταν κάνουμε προβλέψεις για το μέλλον όσο πιο μακριά προβλέπουμε τόσο μεγαλώνει το σφάλμα μας. Όσο απομακρυνόμαστε από τα πραγματικά στοιχεία τόσο μεγαλώνουν τα περιθώρια της υπερβολής.

Τα στοιχεία αυτά είχαν φέρει σε πολύ δύσκολη θέση τους θιασώτες της καταστροφολογίας. Ενθουσιάστηκαν λοιπόν όταν βγήκε αυτή η εργασία του Fu που υποτίθεται ότι λύνει την παρατηρούμενη αντίφαση στις μετρήσεις. Η ιδέα του συγγραφέα στο Nature είναι αρκετά απλή. Σύμφωνα με αυτή υποτίθεται ότι οι μετρήσεις της μέσης και της ανώτερης τροπόσφαιρας (μεταξύ 5 και 8 μίλια ύψος) ενσωματώνουν και μέρος της κατώτερης στρατόσφαιρας (μεταξύ 8 και 12 μίλια). Υποτίθεται ότι η ψύχρανση της στρατόσφαιρας καλύπτει σε κάποιο βαθμό με αυτό τον τρόπο την αύξηση της θερμοκρασίας και το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην τροπόσφαιρα. Το ερώτημα είναι: Τι γίνεται αν αφαιρέσουμε το στοιχείο της στρατόσφαιρας από την μετρήσεις των θερμοκρασιών της τροπόσφαιρας; Αυτό προσπάθησαν να κάνουν ο Fu και οι συνεργάτες του.

Αυτό που έκαναν ήταν να χρησιμοποιήσουν δορυφορικές μετρήσεις των θερμοκρασιών της στρατόσφαιρας ως ένδειξη του πόση ψύχρανση έχει μπει στις μετρήσεις της τροπόσφαιρας. Με το συγκρίνει τα δύο σετ δεδομένων με τέτοιο τρόπο ώστε να απομακρύνει την “ψυχρή επιμόλυνση”, ο Fu συμπεραίνει ότι οι πραγματικές θερμοκρασίες της τροπόσφαιρας αυξάνονται πολύ περισσότερο από ότι καταγράφεται, πράγμα που τις φέρνει πιο κοντά στις επιφανειακές μετρήσεις και τις προβολές διάφορων κλιματικών μοντέλων. Με αυτό το τρόπο πιστεύουν ότι έλυσαν τον γρίφο της μεγάλης απόκλισης των επιφανειακών θερμοκρασιών και αυτών της τροπόσφαιρας, μια απόκλιση που τα κλιματικά μοντέλα δεν μπορούν να αναπαράγουν.

Το μόνο πρόβλημα είναι ότι δυστυχώς για τον Fu, δεν ανακάλυψε αυτός τώρα την Αμερική! Από την αρχή της επεξεργασίας των δορυφορικών μετρήσεων (και ειδικά οι ιδρυτές αυτής της διαδικασίας, οι Christy και Spencer από το University of Alabama-Huntsville) αναγνώρισαν ότι στρατοσφαιρικές θερμοκρασίες “μόλυναν” τις μετρήσεις της τροπόσφαιρας. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 – αρχές του ’90 προσπάθησαν να φτιάξουν ένα σετ μετρήσεων που να περιέχει μόνο “αληθείς” τιμές της τροπόσφαιρας χρησιμοποιώντας μεθοδολογίες όπως αυτές που περιγράφει ο Fu. Γρήγορα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι τεχνικές αυτές είναι ανεφάρμοστες διότι παράγουν καταστάσεις που παραβιάζουν θεμελιώδεις νόμους της Φυσικής, κύρια ότι η ενέργεια πρέπει να είναι θετική!

Στο παραπάνω διάγραμμα η κόκκινη γραμμή αντιπροσωπεύει την συνεισφορά της στρατόσφαιρας στις μετρήσεις της τροπόσφαιρας. Ιδανικό θα ήταν να είναι μηδέν, δηλαδή να μην υπάρχει καμία συνεισφορά. Με το συνδυασμό τροποσφαρικών μετρήσεων και στρατοσφαιρικών είναι δυνατόν να αφαιρέσουμε ένα τμήμα της επίδρασης της στρατόσφαιρας. Όμως πρέπει να προσέχουμε να μην παράγουμε αποτέλεσμα αδύνατο στη Φυσική. Δεν μπορεί να αφαιρεθεί περισσότερο από όσο έχουμε αρχικά! Το μηδέν εκφράζει το όριο που μπορούμε να αφαιρέσουμε. Τιμές από κει και κάτω αψηφούν τους κανόνες της Φυσικής! Η πράσινη γραμμή εκφράζει την καλύτερη δυνατή λύση που μπορεί να γίνει επιστημονικά αποδεκτή. Και πάλι υπάρχει στρατοσφαιρική συνεισφορά. Η μπλε γραμμή εκφράζει την λύση των Fu και συνεργατών. Μηδενίζουν την στρατοσφαιρική συνεισφορά με το να δίνουν αρνητικές τιμές στην ενέργεια με αποτέλεσμα να παράγουν μια μη ρεαλιστική αναπαράσταση της ατμόσφαιρας που παραβιάζει θεμελιώδεις κανόνες, Έτσι παρουσιάζουν ένα αποτέλεσμα ότι τα ανώτερα στρώματα ψύχονται γρηγορότερα από ότι στην πραγματικότητα ενώ τα κατώτερα ζεσταίνονται πιο γρήγορα από όσο παρατηρούμε (ουσιαστικά πολλαπλασιάζουν το στρώμα με την γρήγορη τάση ψύχρανσης με ένα πολύ μεγάλο αρνητικό συντελεστή ενώ πολλαπλασιάζουν το στρώμα με σχεδόν μηδενική τάση με ένα θετικό συντελεστή που έχει μικρή επίδραση). Με απλά λόγια υπερδιορθώνουν σε μεγάλο βαθμό την στρατοσφαιρική επίδραση.

Οι Spencer και Christy, στα πλαίσια της σωστής επιστημονικής προσέγγισης και μεθοδολογίας, εγκατέλειψαν αυτή μέθοδο εδώ και χρόνια διότι ακόμα και η καλύτερη αποδεκτή λύση έχει στρατοσφαιρική συμμετοχή. Αντίθετα ανέπτυξαν μια νέα τεχνική που χρησιμοποιεί διαφορετικές οπτικές γωνίες των καναλιών του δορυφόρου. Έτσι μπορούν να μετράνε τις θερμοκρασίες της κατώτερης τροπόσφαιρας, απελευθερωμένοι από στρατοσφαιρικές παρεμβολές. Τα αποτελέσματα δικαιώνουν τις μέχρι τώρα παρατηρήσεις ότι η αύξηση της θερμοκρασίας τα τελευταία 25 χρόνια δε είναι ούτε η μισή από όση παρατηρούν οι επίγειοι σταθμοί, για να μη μιλήσουμε για προβλέψεις κλιματικών μοντέλων! Η επιστημονική συζήτηση πάνω στο ζήτημα δεν εξαντλείται και θα συνεχιστεί. Δεν μπορεί όμως να γίνεται πάνω στη βάση τόσο εξόφθαλμα αντεπιστημονικών προσπαθειών! Αυτό που θα πρέπει να μας προβληματίσει με την εργασία του Fu, δεν είναι η ύπαρξη του φαινομένου του θερμοκηπίου, όσο πώς και για ποιες σκοπιμότητες το φυσικώς-αδύνατο αποτέλεσμα του Fu (και που χρησιμοποιεί μια μεθοδολογία που έχει απορριφθεί επιστημονικά πάνω από δέκα χρόνια) έγινε δεκτό για δημοσίευση καν! Το μόνο που καταφέρνει είναι να μειώνει την φήμη, το κύρος και την αξιοπιστία περιοδικών που το αναπαράγουν όπως το Nature.

Η ατμόσφαιρα είναι ένα υπερβολικά περίπλοκο σύστημα όπου κανένα μετεωρολογικό μαθηματικό μοντέλο δεν είναι σε θέση να την περιγράψει επακριβώς, πόσο μάλλον να κάνει ασφαλείς προβλέψεις. Είναι προτιμότερο να βλέπουμε τις τάσεις μέσα από τις υπαρκτές μετρήσεις. Όλα τα μοντέλα και οι προβλέψεις έχουν την τάση να διαψεύδονται προς το χαμηλότερο από τα πραγματικά στοιχεία. Καλό είναι να είμαστε ιδιαιτέρα επιφυλακτικοί σε τεράστιες ανοδικές καμπύλες πάνω σε χαρτί όταν δεν υπάρχει κανένα παρόμοιο ιστορικό προηγούμενο.

Οι υπαρκτές τάσεις δεν φτάνουν για να δικαιολογήσουν τον πανικό που δημιουργείται γύρω από την άνοδο της θερμοκρασίας και την δαιμονοποίηση του διοξειδίου του άνθρακα. Για να μη μιλάμε απλά για μερικές δεκαετίες, ας δούμε την μεταβολή της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας πάνω από την Ευρώπη (δυστυχώς δεν είχαμε δορυφόρους πριν 200 χρόνια, οπότε μπορεί να υπάρχουν αποκλίσεις προς τα κάτω σε αντίστοιχες μετρήσεις) σε βάθος αιώνων. Τα τελευταία 250 χρόνια είχαμε συνολική αύξηση της θερμοκρασίας 0.58°C. Μάλιστα τα τελευταία 65 χρόνια δεν είχαμε καμία αύξηση παρά την τεράστια αύξηση των εκπομπών του CO2. Η μεταβολή θερμοκρασίας μέχρι τώρα, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και παγκόσμια, δεν έχει δείξει να είναι ανάλογη με την αύξηση του CO2. Η μεγαλύτερη αύξηση ήταν την περίοδο 1890-1930. Η δαιμονοποίηση του CO2 σε βάρος άλλων παραγόντων (π.χ. αύξηση ηλιακής δραστηριότητας) που επηρεάζουν τη θερμοκρασία δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένη

Στην περιοχή μας, τα δεδομένα καταρρίπτουν τις Κασσάνδρες ακόμα περισσότερο. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του IPCC, για τις επιφανειακές θερμοκρασίες στην περίοδο 1958-1997 στην βορειοανατολική Μεσόγειο, βλέπουμε μια μείωση της θερμοκρασίας της τάξης των 0,38 βαθμών C. Πάλι με στοιχεία του IPCC, ειδικά για το κέντρο της Αθήνας για την περίοδο 1960-1990, έχουμε στατιστικά σημαντική μείωση της θερμοκρασίας της τάξης των 0,67 βαθμών C. Σε άλλο ένα γράφημα του IPCC που καλύπτει όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου με μετρήσεις στις πόλεις Μάλτα, Αθήνα, Τρίπολη (Λιβύης προφανώς), Αλεξάνδρεια, Αμμάν, Βηρυτό, Ιερουσαλήμ Λαττάκια κ.ά. και την χρονική περίοδο 1920-1991, έχουμε μια μείωση της τάξης των 0,18 C. To ίδιο δείχνει και μια εργασία του Πανεπιστημίου του Καΐρου που για την ίδια περίοδο και παρά την αύξηση της ανθρώπινης δραστηριότητας δεν βρίσκει καμία αύξηση της θερμοκρασίας.

Προτού αρχίσουμε να σπαταλάμε πολύτιμους πόρους και να επιβάλλουμε περιορισμούς στην ανθρώπινη ανάπτυξη με πρόσχημα την «προστασία» του περιβάλλοντος, προτού αρχίσουμε να κατηγορούμε κράτη και κυβερνήσεις και να εκμεταλλευόμαστε πολιτικά την ευαισθησία των απλών πολιτών, προτού ο ακτιβισμός και τα «κινήματα» γίνουν ρυθμιστές της συλλογικής συνείδησης, ας επενδύσουμε σε μια επιστημονική, αντικειμενική και αχρωμάτιστη προσέγγιση των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Οι δογματισμοί και οι κινδυνολογίες μπορούν να εξυπηρετήσουν μόνο όσους έχουν επενδύσει πολιτικά πάνω τους και όχι το μέλλον του πλανήτη ή την εξέλιξη των κοινωνιών μας.

Sakellariou, N.K., H.D. Kambezidis, and M.A. Gouvas, 2000: Mean monthly air temperatures in Athens, Greece. Theoretical and Applied Climatology, 67:201-203

Hasanean, H.M., 2001: Fluctuations of surface air temperature in the Eastern Mediterranean. Theoretical and Applied Climatology, 68:75-87.

Balling, R.C., Jr., R.S. Vose, and G.-R. Weber, 1998: Analysis of long-term European temperature records: 1751-1995. Climate Research, 10, 193-200.

Fu, Q., et al., 2004. Contribution of stratospheric cooling to satellite-inferred tropospheric temperature trends. Nature, 429, 55-58

Spencer, R.W., and J.R. Christy, 1990. Precise monitoring of global temperature trends from satellites. Science, 247, 1558-1562

Christy, J. R., and W. B. Norris, 2004: What may we conclude about global tropospheric temperature trends? Geophysical Research Letters, 31

Περλικός Φώτης