Ο καπιταλισμός-πυραμίδα

Μαρ 29th, 2009 | | Κατηγορία: Γιώργος Παγουλάτος | Email This Post Email This Post | Print This Post Print This Post |

To 1997, η γειτονική μας Αλβανία του Μπερίσα παραδόθηκε στο χάος και τον τρόμο της αναρχίας. Αιτία, η κατάρρευση των παρατραπεζών στις οποίες το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού είχε επενδύσει τις αποταμιεύσεις του. Δεν επρόκειτο για πραγματικές τράπεζες, αλλά για επενδυτικά σχήματα βασισμένα στη γνωστή απάτη της «πυραμίδας». Ζωές διαλύθηκαν, και αμέτρητες οικογένειες πιθανότατα σήμερα ανατρέχουν ακόμα στην κατάρρευση των πυραμίδων, όπως οι επιβιώσαντες του μεγάλου κράχ του 1929 σημαδεύθηκαν για δεκαετίες από το τραύμα της οικονομικής καταστροφής.

Οι Ανατολικοευρωπαίοι έχουν μια πικρή αυτοσαρκαστική φράση, που συνοψίζει το δέος της μετάβασης από τη βεβαιότητα της κομμουνιστικής μιζέριας στο άγνωστο ενός εξαχρειωμένου καπιταλισμού, όπως ήταν η άγρια εκδοχή άναρχης οικονομίας της αγοράς στα πρώτα χρόνια της μετακομμουνιστικής μετάβασης: «Xθες βρισκόμασταν στο χείλος της αβύσσου. Σήμερα κάναμε ένα μεγάλο βήμα εμπρός»

Τι ενώνει τις μοίρες των φτωχών Βαλκάνιων, που οι πενιχρές αποταμιεύσεις τους εξανεμίστηκαν δώδεκα χρόνια πριν, με τους κομψούς, εύπορους, σοφιστικέ Αμερικανούς και Ευρωπαίους που αποτέλεσαν τα θύματα ενός σύγχρονου Νεοϋορκέζου απατεώνα ονόματι Μπέρνι Μέιντοφ; Ίσως το παραλυτικό δέος που προκαλεί ο γρήγορος, εύκολος πλουτισμός. Μια εγγενής τάση, ακόμα και των ελίτ, να εξιδανικεύουν όσους κάνουν πάρα πολλά λεφτά, θεωρώντας ότι πάντοτε ξέρουν τι κάνουν.

Στην περίπτωση Μέιντοφ δεν επρόκειτο για «πυραμίδα» (όπου κάθε νέος επενδυτής πληρώνει τον προηγούμενο και πληρώνεται από τους επόμενους τους οποίους με τη σειρά του στρατολογεί, κ.ο.κ). Η ύψους 50 δισ. δολαρίων απάτη Μέιντοφ ήταν μια κλασική περίπτωση σχήματος Ponzi –προς τιμήν του απατεώνα που το ανήγαγε σε υψηλή επιχείρηση στις αρχές του εικοστού αιώνα. Ο κ. Ponzi (ή ο κ. Μέιντοφ) υποσχόταν εξαιρετικά ετήσια κέρδη (12-15%) στους χιλιάδες επενδυτές του, που αγνοούσαν ότι χρησιμοποιεί τα κεφάλαια των νέων επενδυτών για να πληρώνει αποδόσεις στους παλιότερους. Και στα δύο «επενδυτικά» σχήματα, το πάρτι κάποτε τελειώνει. Η πηγή νέων πελατών (επενδυτών, καταθετών) κάποια στιγμή στερεύει. Η κορυφή της πυραμίδας έχει βγάλει πάρα πολλά λεφτά και η βάση έχει μείνει στον άσο, αφού δεν έχει βρει κανέναν να την διαδεχθεί.

Η πληρωμή των προηγούμενων από τους επόμενους είναι, ως ένα βαθμό, αναπόφευκτη. (Αυτό δεν κάνει και το δημόσιο χρέος;)

Υπό την επιρροή μιας ακραίας χρηματοοικονομικής λογικής, δημιουργίας πλούτου από το τίποτα, η παγκόσμια οικονομία τρεις δεκαετίες τώρα απέκτησε ισχυρά χαρακτηριστικά ενός Ponzi scheme, μιας «πυραμίδας». Επιβραβεύει περισσότερο τη δημιουργία πλασματικού πλούτου, μέσα από χρηματοοικονομικά εργαλεία και «τζιράρισμα» χρήματος, αντί για την παραγωγή νέας πραγματικής αξίας.

Η πληρωμή των προηγούμενων από τους επόμενους είναι, ως ένα βαθμό, αναπόφευκτη. (Αυτό δεν κάνει και το δημόσιο χρέος;) Ο καπιταλισμός ως σύστημα λειτουργεί επιβραβεύοντας την καινοτομία, αμείβοντας πλουσιοπάροχα όσους εισέρχονται πρώτοι ή ακόμα περισσότερο δημιουργούν μια αγορά. Αυτή είναι η τεράστια πηγή δυναμισμού του. Όμως τις τελευταίες 2-3 δεκαετίες, ο χρηματοοικονομικός καπιταλισμός επικεντρώθηκε υπερβολικά στα βραχυπρόθεσμα κέρδη με κόστος την μακροπρόθεσμη και διατηρήσιμη κερδοφορία. Αυτή η μυωπική λογική αποτυπώνεται στην πίεση των εισηγμένων εταιριών να εμφανίζουν εντυπωσιακές τριμηνιαίες αποδόσεις, εις βάρος της μακροπρόθεσμης επιχειρηματικής ευρωστίας, των υπομονετικών επενδύσεων και των θέσεων εργασίας. Πρόσφατα, ο «πατέρας» των τριμηνιαίων αποτελεσμάτων δήλωσε ότι τελικά ήταν μια ηλίθια ιδέα. Πολλοί μιλούν ξανά για την ανάγκη ενός καπιταλισμού που δεν θα επιδιώκει αποκλειστικά την πρόσκαιρη απόδοση αξίας στο μέτοχο (shareholder) αλλά τις διατηρήσιμες ωφέλειες σε μετόχους, εργαζόμενους και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο (stakeholders).

Ο καπιταλισμός είναι σύμφυτος με το σύγχρονο δυτικό πολιτισμό. Όπως η δεκαετία του ’30 άλλαξε ριζικά τη μεταπολεμική μορφή του, έτσι και η παγκόσμια αυτή κρίση πρέπει να διαμορφώσει έναν διαφορετικό, μεταρρυθμισμένο καπιταλισμό

Ο αφορισμός του κωμικού Γκράουτσο Μαρξ συνοψίζει την ηθική ενός καπιταλισμού-πυραμίδας: «Γιατί να μας ενδιαφέρουν οι επόμενες γενιές; Τι έκαναν ποτέ αυτές για μας;»! Η δημιουργία πλούτου εις βάρος των επόμενων είναι εμφανέστερη στο πεδίο της οικολογικής καταστροφής. Ο καπιταλισμός όπως τον ξέραμε λειτουργεί σαν να ήταν οι φυσικοί πόροι απεριόριστοι. Έπαιρνε από τους επόμενους για να μοιράσει στους παρόντες. Παρήγαγε πλούτο από την υπερεκμετάλλευση και εξάντληση μη ανανεώσιμων πόρων (νερό, κοιτάσματα υδρογονανθράκων, υπεραλίευση και καταστροφή των δασών). Όπως κάθε αντίστοιχη πυραμίδα, κάποτε το μοντέλο αυτό οικονομικής εκμετάλλευσης καταρρέει. Όταν δεν υπάρχει πια άλλος αφελής επενδυτής να αγοράσει υπερτιμημένες αξίες, ή όταν δεν έχει απομείνει άλλος φυσικός πόρος προς εκμετάλλευση.

Ο καπιταλισμός είναι σύμφυτος με το σύγχρονο δυτικό πολιτισμό. Όπως η δεκαετία του ’30 άλλαξε ριζικά τη μεταπολεμική μορφή του, έτσι και η παγκόσμια αυτή κρίση πρέπει να διαμορφώσει έναν διαφορετικό, μεταρρυθμισμένο καπιταλισμό. Με συναίσθηση μακροπρόθεσμου ορίζοντα, περατότητας των φυσικών πόρων, ιστορικότητας των κοινωνιών, και ευθύνης για τους επόμενους.

Γιώργος Παγουλάτος

9 σχόλια
Leave a comment »

  1. Ε οχι και stakeholding primacy-παραθεωρίες στο rooster! Where the fuck am i? Is it rooster or pasok.gr?

  2. ‘O καπιταλισμός όπως τον ξέραμε λειτουργεί σαν να ήταν οι φυσικοί πόροι απεριόριστοι. Έπαιρνε από τους επόμενους για να μοιράσει στους παρόντες. Παρήγαγε πλούτο από την υπερεκμετάλλευση και εξάντληση μη ανανεώσιμων πόρων (νερό, κοιτάσματα υδρογονανθράκων, υπεραλίευση και καταστροφή των δασών). Όπως κάθε αντίστοιχη πυραμίδα, κάποτε το μοντέλο αυτό οικονομικής εκμετάλλευσης καταρρέει.’
    ————————–

    Αυτά προβλέπουν οι ‘ειδικοι’ και μη εδω και αιωνες. Η λογικη σας ειναι τελειως λανθασμενη. Ο καπιταλισμος δεν εξαντλει τους ‘φυσικους’ πορους, αλλά τους δημιουργει. Σκεφτειτε μονο ‘φυσικους’ πορους οπως το πετρελαιο, το καρβουνο και το ουρανιο. Πριν τον καπιταλισμο ολα αυτα ηταν αχρηστα σαν τις πετρες. Ο καπιταλισμος τα κατεστησε ‘φυσικους’ πορους. Και οταν ποτε εξαντληθουν αυτα θα δημιουργησει άλλους ‘φυσικους’ πορους. Η γη ειναι μια συμπαγης σφαιρα πρωτων υλων, δεν θα τελειωσει ποτε. Ουτε την επιφανεια δεν εχουμε ξυσει ακομα.

    Οσο για αυτα που λετε για το νερο και την υπεραλιευση, η αφθονια, ποιοτητα και χαμηλη τιμη του εμφιαλωμενου νερου και των ψαριων σας διαψευδουν. Αν θελετε να δειτε που εξαντλειται το ποσιμο νερο πηγαιντε στην σοσιαλιστικη Ζιμπαμπουε που τα παιδακια πινουν απο τις λακκουβες.

    Οσο για το συμπερασμα σας πως ο καπιταλισμος παιρνει απο τις επομενες γενιες για να μοιρασει στις επομενες, απλα δεν στεκει. Στην πραγματικοτητα συμβαινει το ακριβως αντιθετο. Ο πληθυσμος της γης πολλαπλασιαστηκε μεσα σε 250 χρονια ακριβως λογω του καπιταλισμου. Οι σημερινες γενιες στο μεγαλυτερο μερος τους δεν θα υπηρχαν χωρις τον καπιταλισμο. Ουτε εσεις ο ιδιος δεν θα υπηρχατε τωρα. Οι επομενες γενιες ζουνε ανετα και απολαμβανουν οτι απολαμβανουν επειδη οι προηγουμενες γενιες υποκαταναλωσαν και συσσωρευσαν κεφαλαιο, το οποιο τωρα εχει ανεβασει την παραγωγη σε πρωτοφανη επιπεδα. Οι τωρινες γενιες ζουνε απο τις οικονομιες και τις θυσιες των προηγουμενων.

  3. Κύριε Παγουλάτε,

    «Γιατί να μας ενδιαφέρουν οι επόμενες γενιές; Τι έκαναν ποτέ αυτές για μας;»!

    Κορυφαίο!!!

    @lerts koukl (Μαρτίου 29th, 2009 10:41 πμ )

    “…Where the fuck am i? Is it rooster or pasok.gr?…”

    No friend …

    It is fucken stupidity.gr

    I mean the place you would like to be… but ain’t that place around… here…

    Even in e-rooster they h’got that…

    Try another place…

  4. @Αντώνης Βακ

    “Αυτά προβλέπουν οι ‘ειδικοι’ και μη εδω και αιωνες. Η λογικη σας ειναι τελειως λανθασμενη”
    Αν θεωρείς ειδικούς τους μάγους και δεν ξέρω και εγώ ποιον παπά σε κάποιο χωριό… ναι όντως… όλοι μιλάνε για καταστροφή της γης… Βέβαια το θέμα είναι ότι σήμερα το λένε και επιστήμονες… και όχι μόνο αυτό… αλλά έχουμε και στοιχεία που δείχνουν ότι οδηγούμε τον πλανήτη σε κατάρευση… βέβαια δεν βλέπω κάπου να τα αναιρείς…
    Το επιχείρημα σου(αν κάποιος μπορεί να το ονομάσει επιχείρημα μιας και στερείτε κάθε λογικής) από ότι βλέπω είναι ότι αφού πριν 100 ή 1000 χρόνια κάποιος παπάς σε ένα χωριό μιλούσε για το τέλος του κόσμου τότε σήμερα αυτοί που το λένε δεν ξέρουν τι τους γίνεται…

    Επίσης η μετατροπή του πετρελαίου σε προιόν με αξία είναι αποτέλεσμα όχι του καπιταλισμού αλλά της τεχνολογίας κτλ. Αν δεν υπήρχε η απαραίτητη γνώση τότε ακόμα με κάρβουνο και άλογα θα κινούμασταν και ας άνηκαν σε όποιον θέλεις τα μέσα παραγωγής.

    Επίσης
    “Σκεφτειτε μονο ‘φυσικους’ πορους οπως το πετρελαιο, το καρβουνο και το ουρανιο”
    όλοι οι παραπάνω φυσικοί πόροι… καταστρέφουν το περιβάλλον…. δεν ξέρω αν το ξέρεις!!! (και πραγματικά δεν το λέω ειρωνικά μετά από όσα διάβασα στο σχόλιο σου…)

    “Η γη ειναι μια συμπαγης σφαιρα πρωτων υλων, δεν θα τελειωσει ποτε”
    δεν είπε κανένας ότι θα τελειώσει η ύλη… αλλά πόσο χρήσιμος ποια να είναι ένας πλανήτης κάρβουνο;;;;

    “Οσο για αυτα που λετε για το νερο και την υπεραλιευση, η αφθονια, ποιοτητα και χαμηλη τιμη του εμφιαλωμενου νερου και των ψαριων σας διαψευδουν”
    Κοίτα το ότι αναπτύσετε η τεχνολογία κτλ και η μείωση στα αποθέματα ψαριών αντισταθμίζεται από καλύτερους μεθόδους να πιάνεις ψάρια κτλ ή από μικρότερου εύρους δύχτια δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα… Χμ… δεν πιστεύω ότι κάθησα και σου απάντησα λογικά στη τελευαταία παράγραφο… Λες και δεν είναι γνωστό ότι εξαφανίζοντε συνέχεια είδη…

    ” Αν θελετε να δειτε που εξαντλειται το ποσιμο νερο πηγαιντε στην σοσιαλιστικη Ζιμπαμπουε που τα παιδακια πινουν απο τις λακκουβες.”
    Ε με τέτοιο επίπεδο… δεν εκπλήσομαι που είπες και την μλκια σου για την σοσιαλιστική!!!! Ζιμπάμπουε… (Χίντ δεν θέλω να σε τρομάξω… αλλά καπιταλισμό έχουν….)

    “Οσο για το συμπερασμα σας πως ο καπιταλισμος παιρνει απο τις επομενες γενιες για να μοιρασει στις επομενες, απλα δεν στεκει. ”
    Δεν ξέρω αλλά εγώ δεν γνώρισα δάση στην κρήτη ούτε και θα δω ποτέ μου λύγκα στα ελληνικά βουνά… και θα μου πεις βέβαια ότι απολαμβάνω ένα καλύτερο επίπεδο ζωής σε σύγκριση με τους γονείς μου;;
    Εγώ ναι αλλά είναι ένα ζήτημα αν μόνο σε αυτό που ονομάζεις καπιταλισμό οφείλεται και η όποια ανάπτυξη της τεχνολογίας κτλ… εξάλλου άλλοι είναι σε χειρότερο επίπεδο από τους γονείς τους… και γνωρίζουμε ότι η γη δεν αντέχει άλλη ανάπτυξη… βέβαια ξέχασα… για εσένα όποιος μιλάει για καταστροφή περιβάλλοντος βρίσκετε δίπλα στους παπάδες που μιλάνε για το τέλος του κόσμου….

  5. @ xamogelo

    Αλήθεια ε, καπιταλισμο στη Ζιμπαμπουε; Τι λες… LOL
    Ωστε η τεχολογια ειναι υπευθυνη για ολα, ετσι; Η οποια απλα ξεπηδησε απο το πουθενα, ετσι; Κατα συμπτωση απλα η τεχολογια ακμασε με τον καπιταλισμο. Αυτα λεγανε και στην ΕΣΣΔ μεχρι που καταλαβανε οτι χωρις καπιταλισμο η τεχνολογια πεθαινει. Για αυτο κλεβανε τα παντα απο τους δυτικους. Ουτε μια τηλεοραση της προκοπης δεν μπορουσανε να φτιαξουνε. Αυτα λεγανε και στη Β. Κορεα και τωρα τρωνε γρασιδι απο την πεινα.
    Θα σου προτεινα να ανοιξεις κανα βιβλιο οικονομικων να ξεστραβωθεις λιγο, γιατι η δημοσια δωρεαν παιδεια που ελαβες σου εχει αφησει σοβαρα κενα γνωσης, λογικης και κρισης.

  6. @Αντώνης Βακ.

    Για το τι είναι σοσιαλισμός…. θα σου έλεγα εσένα να ανοίξεις κανένα βιβλίο…
    Τώρα για την Ζιμπάμπουε και το αν έχει καπιταλισμό ή όχι η ερώτηση είναι απλή… ποιος ελέγχει τα μέσα παραγωγής;;;
    (Hint δεν νομίζω να είναι το παιδί που ψάχνει νερό στην λάσπη…)

    Τώρα για την τεχνολογία στο καπιταλισμό… δεν λέω ότι δεν προχώρησε η τεχνολογία στο καπιταλισμό… αλλά είναι λογικό άλμα να μου λες ότι χωρίς αυτόν δεν θα μπορούσε να προχωρήσει τόσο.
    Επίσης αν είχες στοιχειώδη γνώση του τι ειρωνεύεσαι θα ήξερες ότι στην σοβιετική ένωση δεν είχαν σοσιαλισμό… και ας λένε τα όποια πρόβατα ότι θέλουν… εκτός αν έβλεπες εσύ πουθενά να περνούσαν σε μια αταξική κοινωνία και την απονέκρωση του κράτους….

    Τώρα τις εξυπνάδες για την δημόσια δωρεάν παιδεία (που στην πράξη ούτε δημόσια είναι ούτε δωρεάν) και τα ελλείματα λογικής πες τις σε κανένα χειροκροτητή που θα συμφωνήσει με ότι μλκια πετάξεις…

  7. ωχ ωχ ωχ πάλι το ίδιο παραμύθι . …

    Δεν ήταν σοσιαλισμός στην εΣΣΔ , ήταν διαστρέβλωση , αποτυχημένο πείραμα , ρεβιζιονισμός , προβοκάτσια , ρεφορμισμός , κλπ κλπ κλπ .Το πρόβλημα φίλε χαμόγελε είναι ακριβώς το οτι νομίζεις οτι σοσιαλίσμός είναι αυτό που διαβάζεις στα βιβλία .Των ….σοσιαλιστών φυσικά !

  8. @xamogelo    (Μαρτίου 30th, 2009 2:10 μμ

    Σχόλιο στο:

    “…Αν θελετε να δειτε που εξαντλειται το ποσιμο νερο πηγαιντε στην σοσιαλιστικη Ζιμπαμπουε που τα παιδακια πινουν απο τις λακκουβες.”Ε με τέτοιο επίπεδο… δεν εκπλήσομαι που είπες και την μλκια σου για την σοσιαλιστική!!!! Ζιμπάμπουε…”

    Καλή ως καραμέλα η άποψη ότι το νερό λιγοστεύει αλλά δεν υπάρχουν πάντα έμποροι να αγοράζουν καραμέλες β’ διαλογής…

    Νομίζω οτι αυτό θα γίνει κατανοητό…

    Το δεύτερο που θα πρέπει να γίνει κατανοητό είναι οτι όταν απευθύνεσαι σε άλλους δεν τους θεωρείς μειωμένης ευφυΐας αν θέλεις να σε ακούσουνε. Άρα δεν του λες οτι κατεβάζει το σκερβέλο σου ως επιχείρημα…

    Το τρίτο είναι ότι το νερό δεν πρόκειται ποτέ να είναι σε ανεπάρκεια στη γη… Το μυαλό των ανθρώπων όμως μπορεί να είναι σε ανεπάρκεια διότι δυστυχώς ζούμε σε κοινωνία βλακών (δείτε πόσα εγχειρίδια έχουν γραφτεί επάνω στο θέμα της βλακείας…)

    Αν όμως αντισταθούμε στην βλακεία:

    Μπορούμε να μαζεύούμε το νερό απο τα ποτάμια αντι αυτό να χύνεται στη θάλασσα (δείτε τι έλεγε η κοινωνία των βλακών πριν κατασκευαστεί η λίμνη Πλαστήρα και τι λέει τώρα αγνοώντας, λόγω βλακείας φυσικά, το τι έλεγε πριν…)

    Μπορούμε να μαζεύουμε το νερό της βροχής είτε στα σπίτια μας είτε στις πόλεις μας και να το καθαρίζουμε… για επαναχρησιμοποίηση…

    Μπορούμε να αφαλατώνουμε το νερό της θάλασσας με ηλιακή ενέργεια…

    Μπορούμε να καλλιεργούμαι ζαρζαβατικά με θαλασσινό νερό χάριν σε μια εξαιρετική ιδέα που εφαρμόστηκε πρόσφατα πειραματικά…

    Αν λοιπόν δεν γίνουμε και εμείς βλάκες, το απεύχομαι, δεν θα αποδεχτούμε ότι το νερό είναι σε ανεπάρκεια…

  9. @ωψβψωβ γιατί όχι παραμύθι ότι είχαν;;;;
    πως λές ότι ήταν σοσιαλισμός αυτό το πράγμα στην Σ.Ε.; την στιγμή που εσύ ο ίδιος λες ότι δεν είχε καμιά σχέση με αυτό που ορίζετε σαν σοσιαλισμό… είτε πες δηλαδή ότι ο σοσιαλισμός δεν γίνεται να εφαρμοστεί είτε πες ότι δεν είχαν σοσιαλισμό… γιατί το να λες ότι είχαν σοσιαλισμό και να λες ταυτόχρονα “Το πρόβλημα φίλε χαμόγελε είναι ακριβώς το οτι νομίζεις οτι σοσιαλίσμός είναι αυτό που διαβάζεις στα βιβλία ” είναι αντίφαση….

    @Παναγιώτης Μπαζιωτόπουλος βρε άνθρωπε μου… όταν κάποιος μου λέει ότι έχει σοσιαλισμό η ζιμπάμπουε!!! ή είναι ψέυτης ή λέει βλακείες… απο ένα σημείο και ύστερα έχω καταλήξει ότι δεν έχω υπομονή να ακούω τέτοια πράγματα και να απαντάω και πολύ σοβαρά. (Προφανώ είναι ελεύθερος να λέει ότι θέλει)
    Επίσης το σχόλιο για το επίπεδο του σχολίου του αναφερόταν περισσότερο στην στάση ως προς το περιβαντολογικό θέμα… Δηλαδή την στιγμή που γίνεται τεράστια περιβαντολλογική καταστροφή στο πλανήτη ε δεν μπορείς να μου λες ότι όλα είναι οκ με επιχειρήματα του στυλ η γη είναι ύλη… ή αυτά για καταστοφή τα λένε αιώνες τώρα.
    Γενικότερα τώρα συγνώμη αλλά αυτός που βάζει τέτοια ερωτήματα και εκφράζει τέτοιες θέσεις με τα αντίστοιχα επιχειρήματα δεν μπορώ να πω ότι τα λέει καλοπροαίρετα… από εκεί και η αντίστοιχη στάση μου….

Σχολιαστε