του Ευάγγελου Τάρταρη1 [1]
Αναμφίβολα, μια από τις σημαντικότερες πολιτικές εξελίξεις την τρέχουσα περίοδο, είναι η ανάδειξη ενός πολύ νέου αρχηγού [2] στην ηγεσία του πολιτικού σχηματισμού «ΣΥΡΙΖΑ». Το γεγονός αυτό από μόνο του εντυπωσίασε, παρ’ ότι δεν είναι καινοφανές ακόμη και για την Ελλάδα. Χωρίς τα δεδομένα να είναι συγκρίσιμα, να υπενθυμίσουμε πως ο νυν πρωθυπουργός [3] ανέλαβε την αρχηγία του (πολύ μεγαλύτερου) κόμματος του στην ηλικία των 41 ετών, και η συνύπαρξη με τον σχετικά νέο, για τα πολιτικά δεδομένα, αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης [4], οδήγησε στο να καλλιεργηθεί πριν λίγα χρόνια μια αίσθηση αισιοδοξίας για την περαιτέρω εξέλιξη της παρουσίας και αποτελεσματικότητας των δυο κομμάτων εξουσίας. Παλαιότερα θυμόμαστε και την περίπτωση του Αντώνη Σαμαρά [5] ως του νεότερου υπουργού Εξωτερικών, στα 38 του χρόνια, ο οποίος στα 41 του, ηγήθηκε δικού του κόμματος (Πολιτική Άνοιξη [6]), προκαλώντας και τότε πολιτική αναστάτωση με υψηλά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις, κατορθώνοντας να εισέλθει στη Βουλή και την Ευρωβουλή.
Στο εξωτερικό όμως, η ανάδειξη νέων πολιτικών σε θέσεις ευθύνης είναι αρκετά πιο διαδεδομένη, όχι μονάχα στα μικρά κόμματα αλλά και σε κόμματα που διαχρονικά διεκδικούν την εξουσία. Στη Γαλλία, στο χώρο της ευρύτατης αριστεράς, ο Olivier Besancenot [7] στα 28 του χρόνια αποτέλεσε το νεότερο υποψήφιο πρόεδρο στην ιστορία των προεδρικών εκλογών (2002). Ο πρώην πρόεδρος των σοσιαλιστών Laurent Fabius [8], υπήρξε ο νεότερος πρωθυπουργός της Γαλλικής δημοκρατίας (1984) στην ηλικία μόλις των 37 ετών. Στην αντίπερα όχθη έχουμε το παράδειγμα του πρώην Πρόεδρου Giscard d’ Estaing [9], ο οποίος στα 36 του έγινε ο νεότερος υπουργός Οικονομικών της χώρας του. Στην Μ. Βρετανία, ο Tony Blair [10] πήρε τα ηνία των Εργατικών στα 41 του, ενώ στο χώρο των συντηρητικών, ο νυν αρχηγός David Cameron [11] στα 39 του, και ο William Hague [12] (1997) στην ηλικία των 36 ετών. Στη Σουηδία ο τωρινός πρωθυπουργός John Reinfeldt [13], προήδρευσε του κόμματος του στα 38 του, στο Βέλγιο, ο επίσης πρωθυπουργός, Guy Verhofstadt [14], ανέλαβε την αρχηγία του κόμματος του μόλις στα 29 του χρόνια ενώ ο νυν ηγέτης της αντιπολίτευσης στην Ολλανδία Wouter Bos [15], ανέλαβε την ηγεσία στο κόμμα του στα 40 του. Στην Αυστρία στον φιλελεύθερο χώρο, ο Alexander Zach [16] ηγείται του Liberal Forum [17] από τα 25 του χρόνια, και στο χώρο της δεξιάς ο Heinz Strache [18] στα 35 και ο γνωστός Jorg Haider [19] στα 36 του χρόνια αντίστοιχα ανέλαβαν την ηγεσία του FPO. Και βέβαια συναφές είναι το γεγονός πως στις ΗΠΑ, ο αφροαμερικανός Barack Obama [20], διεκδικεί στα 46 του το χρίσμα των δημοκρατικών και την Προεδρία της υπερδύναμης, όντας γερουσιαστής στην πολιτεία του Illinois από τα 43 του έτη.
Είναι σίγουρο πως υπάρχουν δεκάδες ακόμα παρόμοια παραδείγματα, ιδιαιτέρως σε μικρότερους πολιτικούς σχηματισμούς, τόσο στην Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Οι περιπτώσεις δε των νέων πολιτικών και ηγετών, παρατηρούνται σε όλο το φάσμα του πολιτικού χάρτη δίχως να αποτελούν μονοπώλιο κάποιου ιδεολογικού ρεύματος. Αποτελούν όμως ένα μέρος μιας κουλτούρας των ευκαιριών και της κοινωνικής κινητικότητας, την οποία τα πολιτικά κόμματα και οι κοινωνίες στη Δύση εφαρμόζουν σταθερά. Οι εξελίξεις λοιπόν στο «ΣΥΡΙΖΑ» δεν πρέπει να προκαλούν την υπέρμετρη έκπληξη και τον αιφνιδιασμό μας όπως και να οδηγούν σε υπερβολικά συμπεράσματα. Πρέπει να αναγνωριστεί παρ’ όλα αυτά ότι ο εν λόγω νέος αρχηγός, πραγματοποίησε μια υπέρβαση, αναδεικνυόμενος ως ο νεότερος ηγέτης κόμματος του κοινοβουλίου δίχως η πολιτική του κληρονομιά να περιλαμβάνει κάποιο ισχυρό όνομα ή μια μακρόχρονη οικογενειακή παράδοση (κάτι που είναι πολύ συνηθισμένο στα εγχώρια πολιτικά ήθη). Το συντριπτικό ποσοστό επιπλέον που έλαβε στις εσωκομματικές εκλογές (άνω του 70%), η εκτίναξη των δημοσκοπικών ποσοστών του κόμματος του και η αμηχανία που προκαλεί στους συγγενείς ιδεολογικούς χώρους, αποκαλύπτουν μια εξαιρετική δυναμική στο εν λόγω εγχείρημα, με δυνατότητες περαιτέρω επέκτασης. Η πλειονότητα των πολιτών και ιδιαίτερα οι νέοι, αισιοδοξούν εμπρός στην ανάδειξη σε θέσεις ευθύνης, κάθε τομέα, άφθαρτων και νέων προσώπων, στη γενικά συντηρητική ελληνική κοινωνία, στην οποία ο «καρεκλοκενταυρισμός», ο νεποτισμός και η στασιμότητα πρωταγωνιστούν, εντός και εκτός Βουλής.
Τα ρεπορτάζ βέβαια των ΜΜΕ μας πληροφορούν και για κάποιες παράπλευρες συνιστώσες. Κατέστη γνωστό πως ο απερχόμενος αρχηγός [21] έχρισε κατά κάποιο τρόπο ως διάδοχο του τον νυν, παρότι στο παρελθόν παρόμοιες τακτικές σε άλλα κόμματα αποδοκιμάστηκαν εντόνως. Επιπλέον, στους εσωτερικούς συσχετισμούς δυνάμεων, ο νεοεκλεγμένος είχε με το μέρος του την υποστήριξη της ισχυρότερης ιδεολογικής πτέρυγας. Τέλος, ο τρόπος ανάδειξης του προέδρου μέσω των συγκεκριμένων αντιπροσώπων, γράφτηκε πως ευνόησε τον νυν αρχηγό τόσο που τα τελικά αποτελέσματα ήταν προδικασμένα έως σχεδόν τα ακριβή τους ποσοστά. Αυτά προφανώς δεν είναι πρωτάκουστες καταστάσεις ούτε φαντάζουν ιδιαίτερα ακραίες. Παρόμοιες διεργασίες διεξάγονται στα εσωτερικά των κομμάτων σε όλο το κόσμο. Κανένα λοιπόν από τα, γνωστά τουλάχιστον, γεγονότα που οδήγησαν στο συγκεκριμένο εσωκομματικό αποτέλεσμα, δεν είναι ικανά από μόνα τους να μειώσουν το ενδιαφέρον της εκλογής στην αρχηγία ενός κοινοβουλευτικού κόμματος, ενός τόσο νέου, δίχως καν βουλευτικής ιδιότητας, πολιτικού.
Εκείνο που τελικά έχει όμως τη μεγαλύτερη σημασία, είναι τέτοιες τολμηρές ενέργειες να συνοδεύονται και από το αντίστοιχο περιεχόμενο. Σε αυτό το σημείο εγείρονται και οι κυριότερες αντιρρήσεις τόσο για την ουσία της όλης υπόθεσης όσο και για τις επικοινωνιακές πτυχές της. Η ελληνική κοινή γνώμη κατευθυνόμενη σε μεγάλο βαθμό από τα ΜΜΕ, εθισμένη στην υπερβολή, μετέτρεψε σε είδηση εξωπραγματικού γεγονότος την ανάδειξη ενός νέου αρχηγού σε ένα κόμμα, που μέχρι πριν ένα με δυο χρόνια δεν απασχολούσε ιδιαίτερα τις πολιτικές εξελίξεις. Από τις πρώτες στιγμές, κήρυξαν το «σεισμό» του πολιτικού συστήματος, τις «αλυσιδωτές» αντιδράσεις και το φαινόμενο ντόμινο στα υπόλοιπα κόμματα ακόμη και το τέλος της μεταπολίτευσης. Σε κάποιο βαθμό (αρκετά μικρότερο) τέτοια φαινόμενα, πράγματι συζητούνται και αναλύονται δίχως όμως η πολιτική σκέψη και οι μελλοντικές εξελίξεις να έχουν αποκρυσταλλωθεί. Είναι επίσης θεμιτές οι σκέψεις και οι φιλοδοξίες από κάθε κομματικό χώρο να εκμεταλλευθεί τις όποιες ευνοϊκές συγκυρίες. Εντούτοις, παραβλέπονται οι δυσμενείς καταστάσεις της επικαιρότητας (σκανδαλολογία, υποβάθμιση δημοσίου λόγου, κτλ), η διαρκής και δύσκολη περίοδος που διάγει ο «συγγενής» χώρος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όπως και ο ενθουσιασμός και η ζήτηση του εκλογικού σώματος για νέα πρόσωπα, που αλληλοτροφοδοτείται εν μέρει από την (δικαιολογημένη σε μεγάλο βαθμό) απογοήτευση των πολιτών.
Παρόμοιες υπερβάσεις, σε μικρότερη κλίμακα, παρατηρήθηκαν και κατά τις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης (2006), όπου ο ίδιος φέρελπις πολιτικός της αριστεράς συμμετείχε στην αναμέτρηση για τον Δήμο Αθηναίων. Και τότε διαπιστώθηκε «έκπληξη» και «αναταραχή», ενώ υπερτονίστηκε η ριζοσπαστικότητα και το ρίσκο της συγκεκριμένης υποψηφιότητας. Παραβλέφθηκαν όμως η υψηλή αποχή (42,2%), η υπέρ-προβολή από τα ΜΜΕ, και η «χαλαρότητα» της ψήφου σε εκλογές μη βουλευτικές, που ασφαλώς διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο.
Τα δεδομένα αυτά από μόνα τους δεν υπονοούν βέβαια σενάρια «αποσταθεροποίησης» του πολιτικού σκηνικού, όπως διατείνονται ευκόλως οι πολιτικοί όταν θέλουν να αποκρύψουν την αναποτελεσματικότητα τους. Είναι όμως χρήσιμα στοιχεία τα οποία συνδράμουν στη νηφάλια ανάγνωση των τρεχουσών πολιτικών εξελίξεων. Τα προαναφερθέντα γεγονότα όμως δεν θα είχαν μεγάλη σημασία αν δεν διαπιστωνόταν τόση απογοήτευση για το πολιτικό στίγμα και τη πολιτική παρουσία του νέου αρχηγού. Μεσσιανικού τύπου πολιτική επιχειρηματολογία με συνθήματα-ατάκες πολυκαιρισμένες («τέλος στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο», «ισορροπία ανθρώπου και περιβάλλοντος», κα), αντί-ιμπεριαλιστικές κορόνες και ανακάλυψη εκ νέου των μοναδικών εχθρών στον νεοφιλελευθερισμό, την οικονομία της αγοράς, κοκ. Όλα αυτά διαμορφώνουν ένα ακόμα αποκρουστικό πρόσωπο της πολιτικής δημαγωγίας και οπισθοδρόμησης.
Στη πρώτη ομιλία στο συνέδριο του «ΣΥΡΙΖΑ»2 [22], ο αρχηγός του «ΠΑΣΟΚ» χαρακτηρίστηκε μη «αριστερός». Υποθέτουμε γιατί έχει απομακρυνθεί από κάποιο επίσημο δόγμα ή πεφωτισμένο club, συνυπογράφοντας πχ ιδιωτικοποιήσεις καταχρεωμένων ΔΕΚΟ, μεταρρυθμίσεις του μελλοθάνατου ασφαλιστικού συστήματος ή προτείνοντας αλλαγές στο τελματωμένο εκπαιδευτικό τοπίο. Η πολιτική κριτική με αυτό το τρόπο δεν γίνεται σε επίπεδο αποτελεσμάτων, αν δηλαδή οι στόχοι κάποιας εφαρμοσμένης πολιτικής επιτεύχθηκαν ή όχι, τι πρέπει να βελτιωθεί, τι πρέπει να απορριφθεί και τι πρέπει να αναγνωρισθεί ως θετικό. Η πολιτική κριτική μετατρέπεται σε παιδιάστικο άσπρο-μαύρο, γίνεται σε επίπεδο δόγματος το οποίο, αγωνιωδώς όσο και να ψάξει κανείς, δεν μπορεί να ανακαλύψει ποιος ακριβώς και γιατί το καθορίζει κάθε φορά.
Έγινε όμως και αναφορά σε σκάνδαλα, όπως αυτό του «Χρηματιστηρίου» [23]. Η αριστερά αποδεικνύεται πως ακολουθεί όλο και περισσότερο, και αυτό είναι πανευρωπαϊκό φαινόμενο, τη ρητορεία συντηρητικών κομμάτων και πραγματικά αντιδραστικών ομάδων οι οποίοι εμπλουτίζουν τα κυρήγματα τους με ηθοπλαστικό λόγο. Το «ΠΑΣΟΚ» λοιπόν δεν είναι αριστερά (και) επειδή υπέπεσε σε σωρεία σκανδάλων. Άραγε όμως τα σκάνδαλα παίρνουν πολιτική ταυτότητα τόσο εύκολα; Αν συμφωνήσουμε με αυτή την άποψη, η αυθεντική αριστερά αίφνης δεν αποτελεί ένα χώρο πολιτικής σκέψης και δράσης, αλλά ένα αμέμπτου ηθικής σύμπαν που δεν υποκύπτει στη διαφθορά. Σε αυτή τη περίπτωση δεν μιλάμε για ένα πολιτικό σχηματισμό, που ως ενεργό μέλος της κοινωνίας είναι πιθανό (δυστυχώς) να εμπλακεί σε υποθέσεις σκανδάλων, αλλά περισσότερο για ένα θρησκευτικό τάγμα ή ένα θεματοφύλακα ηθικής που χωρίζει τους πολιτικούς σε «κακούς» και διεφθαρμένους και καλούς και αμόλυντους. Η αριστερά και συγκεκριμένα αυτή του «ΣΥΡΙΖΑ» αυτοχαρακτηρίζεται ως ένας πολιτικός και ηθικός μονόδρομος. Η αναφορά βέβαια στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν γίνεται προς υπεράσπιση του σε καμία περίπτωση. Προβάλει όμως το συγκεκριμένο επίπεδο πολιτικής σκέψης όσο και της συγκαλυμμένης ψηφοθηρίας, μιας και το εκλογικό πελατολόγιο τους είναι λίγο-πολύ κοινό.
Για να είμαστε ειλικρινείς όμως, τα παραπάνω δεν αποτελούν έκπληξη. Ο νέος αρχηγός είχε διαλαλήσει τις προθέσεις του από όταν πρώτο-εισήρθε στο πολιτικό σκηνικό. Η ταύτιση του με τον ξύλινο λόγο της συνδικαλιστικής αριστεράς, η οποία καταδυναστεύει την κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρα μας για αρκετές δεκαετίες, ήταν περίπου αναμενόμενη. Ο ελπιδοφόρος ηγέτης δεν έπραξε τίποτα εξάλλου για να το διαψεύσει αυτό, το αντίθετο μάλιστα. Στις προτεραιότητες του δεν ήταν ποτέ (ούτε υποθέτω είναι) μια επίσκεψη πχ στην Ιρλανδία, ώστε να διαπιστώσει πως μια μικρή χώρα η οποία έγινε μέλος της ΕΕ αργότερα από τη δική μας, κατάφερε να καθηλώσει την ανεργία προσφέροντας στους πολίτες της το δεύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα και αντίστοιχη αγοραστική δύναμη. Και αν η Ιρλανδία στην ιντελλιγκέντσια φαντάζει πολύ (νέο)φιλελεύθερη, θα μπορούσε να επισκεφθεί τα Σκανδιναβικά κράτη ή τον Καναδά ώστε να διαπιστώσει την εξαιρετική αρμονία μεταξύ της ακμάζουσας οικονομίας της αγοράς και του ισχυρού κοινωνικού κράτους. Αντί αυτών όμως επισκέφθηκε την Βενεζουέλα, εντοπίζοντας ίσως εκεί περισσότερα κοινά με τη χώρα μας.
Και εγχώρια όμως οι έως τώρα κινήσεις απέδειξαν πως ο «ΣΥΡΙΖΑ» εξέλεξε έναν νεαρότερο γενικό γραμματέα του «ΚΚΕ». Σε επίσκεψη στον ΟΤΕ, με σκοπό την ομιλία σε συμβασιούχους εργαζόμενους, ακολουθούμενος από τα μέσα ενημέρωσης, μόλις κατέστη γνωστό πως οι κάμερες δεν μπορούσαν να εισέλθουν, η επίσκεψη στους απώλεσε το νόημα της και για αυτό δεν πραγματοποιήθηκε. Αυτό που απόμεινε ήταν η απογοητευτική εικόνα του νέου πολιτικού, να καταγγέλλει ανέξοδα, όπως κάνουν τόσα χρόνια οι ομοϊδεάτες του, σκοτεινές «δυνάμεις» και βαθύ κράτος που του απαγορεύουν την επαφή με το λαό. Συνάμα απογοητευτικό και εξοργιστικό είναι και το θέαμα της στήριξης, με την κουστωδία δεκάδων άλλων άσχετων παρευρισκομένων (βουλευτών, συνδικαλιστών από κάθε λογής χώρο), φασιστικών ενεργειών όπως της ματαίωσης συνεδριάσεων νόμιμων διοικητικών συμβουλίων, της ΔΕΗ, στα οποία εκπροσωπείται ως οφείλεται και ο σχετικός συνδικαλιστικός χώρος. Τα ίδια και χειρότερα παρατηρούνται στον πολύπαθο χώρο της παιδείας όπου η τωρινή ηγεσία του «ΣΥΡΙΖΑ» όπως και η παλαιά, συντάσσεται ανεύθυνα και δημαγωγικά με τη στασιμότητα και την αντίδραση στα πάντα, δεν καταδικάζει εμπρηστικές δηλώσεις συνδικαλιστών καθηγητών που καλούν στην μη εφαρμογή νόμων του κράτους, όπως και έκνομες ενέργειες κάθε είδους (καταστροφές, ξυλοδαρμοί, άσκηση ψυχολογικής βίας). Το ιδεολογικό και πρακτικό πλαίσιο των καταλήψεων συνεχίζεται να εξισώνεται και άρα να δικαιολογείται, με την όποια εκπαιδευτική πολιτική των κυβερνήσεων.
Ο νέος αρχηγός προχώρησε και σε χαρακτηριστικές προτάσεις. Αντί της εισαγωγής εκπαιδευτικών και άλλων καινοτομιών από τις χώρες του «ανάλγητου» φιλελευθερισμού στις οποίες πολλά από τα μέλη του κόμματος του υποθέτουμε πως σπουδάσανε, προωθήθηκε η «εισαγωγή» φθηνού πετρελαίου από τη Βενεζουέλα, ασχέτως αν διαπιστώθηκε από παντού το αδύνατο του εγχειρήματος. Η παράδοση της εξαγγελίας υποσχέσεων και αδύνατων πραγμάτων συνεχίζεται αδιάκοπα στη χώρα μας, ανέξοδα. Οι «αποπυρηνικοποιημένες» (sic) ζώνες των δήμων της Αθήνας τη δεκαετία του ‘80, το κλείσιμο των βάσεων του «θανάτου», η έξοδος από την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ, κοκ, επανέρχονται υπό νέες πομφόλυγες. Ο νέος πρόεδρος του «ΣΥΡΙΖΑ», ακολουθώντας τα χνάρια, του όπως φαίνεται, μέντορα και προκατόχου του, φέρνει στην επικαιρότητα σιγά-σιγά ένα «ΠΑΣΟΚ» της δεκαετίας του ’70 και ’80. Οι νέοι πολίτες όπως και η συντριπτική πλειοψηφία κάθε ηλικίας θα περίμεναν αντιθέτως κάποιες υποτυπώδεις έστω εξηγήσεις καθώς και προτάσεις από έναν νέο και σύγχρονο πολιτικό, πχ γιατί η χώρα μας κατατάσσεται 100η στην επιχειρηματικότητα κάτω ακόμη και από Κροατία και FYROM. Ελπίζαμε να ακούσουμε κάτι για το γεγονός πως η Ελλάδα στις 37 χώρες της ΕΕ «κατακτά» την 27η στη προώθηση της καινοτομίας με τάσεις περεταίρω απόκλισης3 [24]. Θα περιμέναμε τέλος, μια προσπάθεια ερμηνείας της απουσίας των ελληνικών πανεπιστημίων από τις λίστες των 200 καλύτερων του κόσμου, όταν εισέρχονται σε αυτή σχολές από την Κίνα και την Ινδία. Θα περιμέναμε τόσα και τόσα άλλα.
Αυτά όμως στο χώρο της αριστεράς παραμένουν ψηλά γράμματα. Ο εχθρός δεν είναι οι τραμπούκοι συνδικαλιστές, οι ομότεχνοι τους στα πανεπιστήμια, τα δεκάδες σωματεία που συναλλάσσονται με τις κυβερνήσεις, οι χιλιάδες κομματικά διορισμένοι στον ξεχειλωμένο δημόσιο τομέα που ταλαιπωρούν τους πολίτες, η αναποτελεσματικότητα και αφόρητη γραφειοκρατία που μαστίζει τη χώρα εδώ και δεκαετίες. Ο εχθρός είναι ο καπιταλισμός, τα κέρδη των «ασύδοτων» επιχειρηματιών, η Αμερική και οι G7, οι ιδιωτικοποιήσεις, η αναθεώρηση του άρθρου 16 και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Αν καταφέρουμε και καταπολεμήσουμε αυτούς, τότε ο δρόμος της ευημερίας είναι ανοικτός. Άραγε γιατί τόσο καιρό που λίγο πολύ οι πρώτοι κυριαρχούν, και τους δεύτερους τους αντιμαχόμαστε λυσσαλέα δεν έχουμε καταφέρει κάποιους, έστω λίγους, από τους στόχους μας, είναι μάλλον ακόμα ένα προβοκατόρικο ερώτημα. Αυτό που μένει ως συμπέρασμα για πολλοστή φορά, είναι πως οι ιδιωτικοποιήσεις είναι a priori όλες επιζήμιες και απορριπτέες, οι μεταρρυθμίσεις γίνονται για τους λίγους και τους πλούσιους, οι κυβερνήσεις που παρεκκλίνουν από τα δόγματα της αριστεράς είναι «ανάλγητες», «αντιλαϊκές» και βέβαια (νέο)φιλελεύθερες. Η ανατροπή του πολιτικού σκηνικού στην Ελλάδα παραμένει ακόμα σε επίπεδα δημοσκοπήσεων και ποσοστών.
———————————————–
Σημειώσεις:
- o Ευάγγελος Τάρταρης είναι πολιτικός επιστήμων και κάτοχος M.Sc. στη διοίκηση ανθρωπίνων πόρων [↩ [25]]
- Μια έξοχη κριτική στο: Χάρης Τσόυκας, εφ. Κέρδος, 21/02/2008 [26] [↩ [27]]
- Πηγές: Καθημερινή [28], 17/02/2008 – ΑΠΕ/ΜΠΕ [29] 17/02/2008 [↩ [30]]