Ίσως το χρησιμότερο εργαλείο για να εξηγηθεί η συμπεριφορά του εκλογικού σώματος, αλλά και να εξαχθούν συμπεράσματα για τις απαιτήσεις της ελληνικής κοινωνίας από τη νέα κυβέρνηση είναι η εξέταση της ψήφο ανά κατηγορία πολιτών όπως φάνηκε στα exit poll. Με βάση τα στοιχεία της VPRC από την εφημερίδα Καθημερινή, βλέπουμε ότι η ΝΔ είχε ένα τεράστιο προβάδισμα στους επιχειρηματίες/εργοδότες (49% έναντι 35% του ΠΑΣΟΚ), στους ελεύθερου επαγγελματίες (45% έναντι 35%), τους αγρότες (51% έναντι 35%) και τους συνταξιούχους του δημοσίου (56% έναντι 33%). Αντίθετα το ΠΑΣΟΚ, παρά την πτώση, διατήρησε την υπεροχή στους δημόσιους υπαλλήλους (43% έναντι 39% της ΝΔ), τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα (44% έναντι 39%) και στους φοιτητές (46% έναντι 36%). Παράλληλα η ΝΔ συγκέντρωσε την τεράστια πλειοψηφία όσων δήλωσαν ότι η οικονομική τους κατάσταση χειροτέρεψε τα τελευταία χρόνια (67% έναντι 17% του ΠΑΣΟΚ), όσων τα βγάζουν πέρα με δυσκολία (53% έναντι 35%) ή μεγάλη δυσκολία (67% έναντι 14%) και όσων δηλώνουν ότι νιώθουν ανασφάλεια για το μέλλον (54% έναντι 28%). Από την άλλη το ΠΑΣΟΚ υπερείχε σαφώς σε όσους δήλωσαν ότι η οικονομική τους κατάσταση βελτιώθηκε (74% έναντι 17% της ΝΔ), όσων ζουν άνετα (61% έναντι 29%) ή τα καταφέρνουν (53% έναντι 34%) και νιώθουν ασφάλεια για το μέλλον (60% έναντι 31%).

Τα στοιχεία αυτά επιτρέπουν να καταλάβουμε καλύτερα τις αλλαγές που συντελέστηκαν τα τελευταία χρόνια και ποιες ομάδες του πληθυσμού ευνοήθηκαν από αυτές και ποιες όχι. Οι κερδισμένοι των τελευταίων χρόνων φαίνεται ότι ήταν ότι ήταν αυτοί που είχαν σίγουρες έμμισθες εργασίες μακριά από την ανασφάλεια των επιχειρηματικών ρίσκων. Πράγματι, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν, οι πραγματικοί μισθοί στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 2,4% το 2003, ενώ ο κοινοτικός μέσος όρος είναι 0,9% και της ευρωζώνης 0,6%. Αντίθετα, όσοι ζουν στην πραγματική οικονομία, βιώνουν την σκληρό ανταγωνισμό της αγοράς και αναλαμβάνουν επιχειρηματικά και επενδυτικά ρίσκα είδαν την κατάσταση να χειροτερεύει. Η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας έπεσε σε απίστευτα χαμηλά επίπεδα, η χειρότερη επίδοση στην Ε.Ε. (σύμφωνα με στοιχεία το Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ βρίσκεται στην 38η θέση μεταξύ 80 κρατών από άποψη ανταγωνιστικότητας για της προοπτικές ανάπτυξης και στην 43η θέση στη μικροοικονομική ανταγωνιστικότητα). Οι εξαγωγές βάλτωσαν, τα τελευταία 10 χρόνια σύμφωνα με την Κομισιόν η Ελλάδα απώλεσε το 35% του εξαγωγικού της μεριδίου, πάλι η χειρότερη επίδοση στην Ε.Ε.

Το περιβάλλον στη χώρα μας έγινε εντελώς αφιλόξενο και αρνητικό για νέες επενδύσεις. Η φορολογία των επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι η υψηλότερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η χώρα μας είχε το 2001 τον ανώτερο φορολογικό συντελεστή μετά τη Γερμανία και την Ιρλανδία. Οι εισφορές κοινωνικών ασφαλίσεων εργοδοτών στην Ιρλανδία και στη Βρετανία είναι 12%, 14% στη Γερμανία και 27% στην Ελλάδα. Ο βαθμός φιλελευθεροποίησης της οικονομίας είναι ο χειρότερος μεταξύ των 21 πιο ανεπτυγμένων χωρών. Η διαφθορά (πέφτουμε διαρκώς στην κατάταξη του Οργανισμού Διαφάνειας) και η γραφειοκρατία πνίγουν τελικά κάθε δημιουργική προσπάθεια και καινοτομία. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα είναι ουραγός στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, και μελέτες του ΟΟΣΑ και η ετήσια έκθεση του World Investment Report επιβεβαιώνουν την διαπίστωση. Αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν γίνει εμφανή στην αγορά, οδήγησαν τις παραγωγικές δυνάμεις σε ασφυξία και την κοινωνία στην απαίτηση ουσιαστικών αλλαγών, γεγονός που εκφράστηκε στην κάλπη.

Την ίδια ώρα που ο παραγωγικός επιχειρηματικός ιστός της χώρας υπέφερε, η κυβέρνηση βρισκόταν σε μια αναίσθητη μακαριότητα, επαναπαυμένη στη βελτίωση κάποιων την μακροοικονομικών μεγεθών της οικονομίας χάρη κύρια στα κοινοτικά κονδύλια, χωρίς να τολμήσει τις αναγκαίες προσαρμογές στις νέες διαμορφούμενες συνθήκες. Το σημαντικό δεν ήταν όμως απλά η ανάπτυξη μέσω ενός κρατικού σχεδιασμού, αλλά η δημιουργία συνθηκών εξωστρέφειας στης παραγωγή και διεξόδων για τον εκσυγχρονισμό των δομών της κοινωνίας, πράγμα που ούτε έγινε, ούτε επιδιώχθηκε. Η γραφειοκρατία δεν αντιμετωπίστηκε καθόλου, αντίθετα η Ελλάδα παρέμεινε στις χειρότερες θέσεις τις Ε.Ε. σύμφωνα με την Eurostat όσον αφορά το βαθμό διευκόλυνσης από το ελληνικό κράτος της δημιουργίας νέων επιχειρήσεων, πνίγοντας έτσι κάθε επιχειρηματικό δυναμισμό. Οι επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες ήταν ελάχιστες, το εκπαιδευτικό σύστημα παρέμεινε ανεπαρκές και σε κρίσιμους τομείς της βιομηχανίας διατηρήθηκαν καταστάσεις έλλειψης ουσιαστικού ανταγωνισμού. Έτσι οι απώλειες στο ΧΑΑ, η άνοδος των τιμών με την καθιέρωση του ευρώ και αναπόφευκτη μείωση των αγροτικών επιδοτήσεων δεν μπόρεσαν να καλυφθούν από την πραγματική παραγωγική λειτουργία μιας προσαρμοσμένης εξωστρεφούς οικονομίας.

Είναι λάθος να βλέπουμε το αποτέλεσμα των εκλογών μόνο σαν ψήφο δυσαρέσκειας ή τιμωρίας. Είναι μια αυστηρή εντολή για μεταρρυθμίσεις και αλλαγές, ειδικά στο χώρο της οικονομίας. Αλλαγές για τις οποίες η ελληνική κοινωνία 2 φορές έδωσε εντολή στον κ. Σημίτη, και που δυστυχώς οι προσδοκίες της διαψεύστηκαν. Σήμερα λοιπόν περιμένει από τον κ. Καραμανλή και τη ΝΔ να απελευθερώσει την καταπιεσμένη και κατεσταλμένη δημιουργικότητα των παραγωγικών τάξεων, να δημιουργήσει ένα ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον που θα μπορεί να εγγυηθεί της ανάπτυξης, να δώσει στην οικονομία τη χαμένη εξωστρέφεια και ανταγωνιστικότητα. Δεν μπορεί να θεωρηθεί όμηρος κανενός πολιτικού κόστους στις απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές, στον περιορισμό του κράτους και το άνοιγμα των αγορών. Η εντολή δόθηκε από την πλειοψηφία που ασφυκτιά και απαιτεί ένα νέο οικονομικό περιβάλλον και όχι από τους βολεμένους με την υπάρχουσα κατάσταση.

Αν ρεαλιστικά πιστεύω η ΝΔ να καταφέρει να ανταποκριθεί σε αυτές τις προσδοκίες, η ειλικρινής απάντηση είναι όχι, αν και θα περιμένω μήπως με διαψεύσει ευχάριστα. Όμως ο ίδιος ο τωρινός Υπουργός Εθνικής Οικονομίας κ Αλογοσκούφης σε συνέντευξή του στην Wall Street Journal στις 8/1/2004 δεν άφησε πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Αντιγράφω από το κείμενο της εφημερίδας «he went out of his way to stress that one should not expect radical free-market reforms from a future New Democracy government. What such a government would concentrate on, he said, would be stamping out corruption, introducing a more business-friendly tax code and generally tidying up the state finances. On the other hand, the new government would be willing to increase the budget deficit to more than 3%–the level allowed under the European Stability and Growth Pact–if that is necessary to achieve the goal of “social justice,” regardless of what the European Commission or the European Central Bank think.» Πολλά πράγματα που έπρεπε να γίνουν εδώ και καιρό, έχουν καθυστερήσει απαράδεκτα, και για αυτό η ανοχή στη νέα κυβέρνηση θα είναι ελάχιστη. Αν ο κ.Καραμανλής και η ΝΔ θέλει να ξεφύγει από τη μοίρα του κ.Σημίτη, θα πρέπει να τολμήσει ρήξεις και αλλαγές, και όχι απλά να διαχειριστεί την εξουσία κοιτώντας το δέντρο (πχ καθημερινότητα) και χάνοντας το δάσος (οικονομία).

Περλικός Φώτης