του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Καμπάνια κατά της φοροδιαφυγής ξεκίνησε η κυβέρνηση. Δίχως να εξηγήσει με επάρκεια το γιατί. Διότι τα περί κοινωνικής δικαιοσύνης δεν πείθουν κανένα. Ιδίως όταν αφαιρείται εισόδημα των πολιτών, κατακτημένο με σκληρή δουλειά και κόπους μεγάλους. Για να μοιρασθεί σε αμοιβές διορισμένων ημετέρων και σε ένα αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα. Πόσο απέχει η «νόμιμη» αυτή αρπαγή εισοδημάτων των πολιτών από την στυγνή κλοπή;
Η πολιτική τάξη στην Ελλάδα δεν προτίθεται ποτέ να αντιπαραταχθεί στην διόγκωση του δημόσιου τομέα ούτε και να πολεμήσει για τα δικαιώματα των απλών κι’ απροστάτευτων πολιτών. Προτιμά να ανέχεται και να προστατεύει τις «κατακτήσεις» των βολεμένων συντεχνιών και των τρωκτικών που ζουν από το κράτος. Οι εκάστοτε ηγεσίες θα φροντίζουν χωρίς σταματημό, μέχρι βέβαια να φανεί το μάλλον αναπάντεχο αντίθετο, να ανακαλύπτουν καινούργιους κι’ ευφάνταστους τρόπους να απομυζούν τους φορολογούμενους για να συντηρούν το μεγάλο κράτος και να βολεύουν τους εκάστοτε «δικούς» τους. Μέσα σε ένα κλίμα βέβαια αφόρητου κρατισμού και εχθρότητας προς την φιλελεύθερη οικονομία της αγοράς.
Ορισμένοι ορκισμένοι εχθροί της επιχειρηματικής δράσης, για παράδειγμα, επισημαίνουν πως εφ’ όσον υπάρχουν μεγάλα κέρδη είναι αυτονόητο πως οφείλουν να αυξάνουν και οι μισθοί. Το ζήτημα όμως δεν είναι τόσο αυτονόητο όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται. Kυρίως διότι τα δύο φαινόμενα δεν μπορούν να συσχετισθούν. Δεν υπάρχει πολιτικό καθεστώς η σχολή οικονομικής πολιτικής που να υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Ποτέ οι μισθοί δεν είναι δυνατόν να ακολουθούν τα κέρδη. Ακόμα και στη Σοβιετική Ένωση, όπου υπήρχαν γιγαντιαίες επιχειρήσεις με σημαντικά κατά καιρούς κέρδη (λ.χ. Γκάζπρομ [1], Λουκόιλ [2]) ποτέ δεν αυξήθηκαν οι αμοιβές των εργαζομένων με βάση την πορεία των όποιων κερδών. Ούτε καν οι άλλες έμμεσες παροχές που συνήθιζε να παρέχει το Σοβιετικό καθεστώς. Είναι χαρακτηριστικό πως, σύμφωνα με μελέτη σοβιετικών επιστημόνων της εποχής (Nikolai Shmelev και Vladimir Popov, The Turning Point: Revitalizing the Soviet Economy [3], 1987) η κατά κεφαλή κατανάλωση αγροτικών προϊόντων αλλά και γενικότερα ειδών ευρείας λαϊκής ανάγκης τα χρόνια εκείνα στην ΕΣΣΔ ήταν περίπου στο ίδιο ύψος με τα τέλη της δεκαετίας του ’20!!
Η αύξηση των κερδών δεν μπορεί αυτόματα να συμπαρασύρει προς τα πάνω και τους μισθούς. Διότι τα κέρδη αποτελούν το οξυγόνο των επενδύσεων και της πορείας προς την ανάπτυξη. Η δυνατότητα εξασφάλισής τους προσελκύει το ντόπιο και το διεθνές κεφάλαιο ενώ μέρος τους συνήθως επανεπενδύεται για το παραπέρα δυνάμωμα της επιχείρησης. Οι μισθοί μπορούν να ακολουθούν μοναχά την παραγωγικότητα. Που μετριέται με την παραγωγή καλύτερων και περισσότερων προϊόντων στην ίδια χρονική μονάδα απασχόλησης.
Ο προσδιορισμός των κερδών εξ άλλου είναι συχνά παραπειστικός. Διότι παραγνωρίζει την πραγματικότητα άλλων επιχειρήσεων που κλείνουν η παλιότερες ζημιογόνους χρήσεις που όμως δεν είχαν περιορίσει τις αμοιβές των εργαζομένων. Σε τελευταία ανάλυση, αν οι αμοιβές θα πρέπει να ακολουθούν την άνοδο των κερδών, τι θα πρέπει να συμβαίνει στις περιπτώσεις των περιόδων με ζημιές; Θα πρέπει οι μισθοί να μειώνονται;
Εξ ίσου και τα στοιχεία για τους μισθούς δεν είναι πλήρη. Διότι δεν περιλαμβάνουν το κόστος των όποιων αποζημιώσεων καθώς και τις δαπάνες για τις εργοδοτικές ασφαλιστικές εισφορές. Στις περιπτώσεις μάλιστα του δημοσίου και των κρατικών επιχειρήσεων οι λεγόμενες «κοινωνικές» παροχές προς τους εργαζόμενους συχνά στοιχίζουν τα ίδια η και περισσότερα από τις ονομαστικές σε χρήμα απολαβές τους. Γι αυτό κι αν εξετάσει κάποιος τα στοιχεία του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος κι αφαιρέσει τα ποσά που αναλογούν στα επιχειρηματικά κέρδη και τους μισθούς θα διαπιστώσει πως περισσεύει ένα απροσδιόριστο 40 % περίπου. Το οποίο βέβαια δεν έχει σχέση με κέρδη (βλ. σχετ. και «Mythology of Wages vs. Profits [4]» του Alan Reynolds στο Townhall.com, 11/11/04).
Παρά τα όσα γράφονται δεν έχει υπάρξει μείωση της συμμετοχής των αμοιβών των μισθωτών στο εθνικό εισόδημα. Εφ’ όσον βέβαια υπολογισθούν και οι κοινωνικές παροχές. Το μερίδιο που καταλαμβάνουν τα επιχειρηματικά κέρδη αυξομειώνεται ανάλογα με τους οικονομικούς κύκλους – μειώνονται δηλ. δραστικά σε περιόδους στασιμότητας όταν αυξάνει το εργατικό κόστος και τα επιτόκια. Στις ίδιες περιόδους, το ποσοστό του εισοδήματος από μισθωτές υπηρεσίες διογκώνεται. Διότι μειώνονται δραστικά τα κέρδη, και οι μισθοί παραμένουν σταθεροί. Σε άλλες χώρες, αύξηση των κοινωνικοασφαλιστικών παροχών συνεπάγεται και μείωση του εισοδήματος από μισθωτές υπηρεσίες. Διότι το σχετικό κόστος κρατείται από τους μισθούς. Όχι όμως και στην Ελλάδα. Όπου τα δύο μεγέθη κινούνται παράλληλα…
Είναι λάθος λοιπόν το επιχείρημα πως οι χορτάτοι δήθεν φωνάζουν για τις αυξήσεις παραγνωρίζοντας τις ανάγκες των πεινασμένων. Απλά τέτοιου είδους αυξήσεις διατηρούν τους λεγόμενους «πεινασμένους» στην ίδια πάντα κατάσταση. Δίχως βέβαια ποτέ να κάνουν τους χορτάτους να πεινάσουν.
Καθ’ όσον αφορά τους ταλαίπωρους φορολογούμενους θα ήθελα εδώ να κάνω μια διάκριση. Διότι συχνά – πυκνά τα ΜΜΕ μας βομβαρδίζουν με υποτιθέμενες αποκαλύψεις πως οι χαμηλοαμοιβόμενοι μισθωτοί είναι εκείνοι που πληρώνουν τους άμεσους φόρους από τους οποίους ξεφεύγει δήθεν η πλουτοκρατία. Καλό είναι να αποσαφηνίσουμε εδώ πως το μεγαλύτερο μέρος των αμέσων φόρων καταβάλλεται από εταιρίες (βιομηχανικές και άλλες) κι εμπορικές η επαγγελματικές επιχειρήσεις καθώς και από υψηλό-αμειβόμενους μισθωτούς. Η συντριπτική πλειοψηφία των υπόλοιπων μισθωτών – που δηλώνουν βέβαια τα περισσότερα διότι είναι και οι περισσότεροι – είτε πληρώνουν ελάχιστα είτε δεν πληρώνουν καθόλου, εισπράττοντας τις περίφημες επιστροφές.
Είναι λοιπόν χαρακτηριστικό πως στην Ελλάδα εκείνοι που κατά βάση πληρώνουν τους φόρους είναι και εκείνοι που ελάχιστα απολαμβάνουν από τον δημόσιο κουρβανά. Συνήθως μάλιστα λοιδωρούνται και καθυβρίζονται από τους υποστηρικτές της Αριστεράς σαν οικονομικά παράσιτα, εκφραστές της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και – άκουσον – σαν φοροφυγάδες !! Εξηγείται λοιπόν γιατί είναι ακριβώς οι ίδιοι άνθρωποι που έχουν προωθήσει τον άλλο μεγάλο μύθο της ελληνικής δημόσιας ζωής. Πως δηλαδή οι έμμεσοι φόροι είναι άδικοι και πως μοναχά οι άμεσοι εμπεδώνουν την λεγόμενη κοινωνική δικαιοσύνη… Διότι είναι προφανές πως με τους άμεσους φόρους μεγάλες ομάδες – συνήθως οι βολεμένες και κρατικοδίαιτες – του πληθυσμού μένουν έξω από την συνεισφορά στα δημόσια βάρη. Γιατί λοιπόν να αλλάξει το σύστημα;
Αντίθετα η έμμεση φορολογία είναι εκείνη που πραγματικά εμπεδώνει την δικαιοσύνη και την ισότητα στην κατανομή των βαρών. Για τον απλούστατο λόγο πως τους έμμεσους φόρους τους καταβάλουν εκείνοι που έχουν και το μεγαλύτερο πραγματικό, είτε το δηλώνουν είτε όχι στην εφορία, εισόδημα. Όσοι έχουν περισσότερα χρήματα πραγματοποιούν και τις μεγαλύτερες δαπάνες. Καταβάλουν έτσι και τους περισσότερους έμμεσους φόρους. Αν μάλιστα η κλίμακα των σχετικών επιβαρύνσεων έχει έτσι διατυπωθεί ώστε είδη πρώτης ανάγκης και άλλα σημαντικής λαϊκής κατανάλωσης να βρίσκονται έξω από τις αρπαγές της μεγάλης φορολογίας τότε η δικαιοσύνη της έμμεσης φορολογίας γίνεται καταφανέστερη.
Για τους κρατιστές όμως κρατούντες το σύστημα αυτό έχει ένα μεγάλο μειονέκτημα. Θα υφίστανται το βάρος του αναπόφευκτα όχι τα «συνήθη θύματα» της άμεσης φορολογίας αλλά και οι προστατευόμενές τους συντεχνίες και οι λοιποί επιβήτορες του δημόσιου τομέα. Εφ’ όσον όμως είναι ολοφάνερο πως οι πολιτικές αρχές δεν έχουν την παραμικρή πρόθεση να μειώσουν πραγματικά τις δημόσιες δαπάνες ποιά ελπίδα έχει πλέον ο μέσος πολίτης για να αναπνεύσει κάπως οικονομικά; Αν δεν μειωθούν οι άμεσοι φόροι και δεν αυξηθούν οι έμμεσοι, τότε δεν έχει ελπίδα ουσιαστικά καμιά.
Τι απομένει; Ένα συνολικό ξεσήκωμα κατά των φόρων. Κανένας άμεσος φόρος δεν θα πρέπει να γίνεται ανεκτός αν δεν συνδέεται με συγκεκριμένες παροχές η αποδεδειγμένα αποτελεσματικές υπηρεσίες. Επειδή όμως η ελληνική κοινωνία δεν εκδηλώνει δείγματα μαχητικότητας και τάσεις ανατροπής, δεν μένει παρά ο τρόπος που ο Έλληνας υποσυνείδητα έχει ενστερνισθεί και πρακτικά έχει προωθήσει. Μια εκτεταμένη δηλαδή καμπάνια φορο-ανυπακοής. Η αναζήτηση δηλαδή μεθόδων, νομίμων βασικά, αποφυγής των άμεσων φόρων κι εξασφάλισης υψηλότερων ατομικών εισοδημάτων. Κάθε καινούργια μέθοδος σύλληψης της φορολογητέας ύλης ανοίγει νέα, νόμιμα πάντα, παράθυρα για την αποφυγή της. Εκεί πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον των ενεργών και προβληματισμένων πολιτών. Χωρίς να αποκλείω βέβαια και το ενδεχόμενο, αργότερα, μιας γενικότερης αποχής από την φοροδοσία. Με όλες τις σχετικές της συνέπειες βέβαια. Τι θα κάνει το δημόσιο; Θα ασκήσει διώξεις κατά κάποιων εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών; Πολύ χλωμό το βλέπω…
Κάτι τέτοιο από τα πράγματα θα ταρακουνήσει τους κρατούντες και θα τους υποχρεώσει να αναθεωρήσουν τις επιλογές τους. Τουλάχιστον καθ’ όσον αφορά την μείωση των δημοσίων δαπανών και την προώθηση μέτρων ενίσχυσης της έμμεσης φορολογίας. Για να σηκώσει τελικά κεφάλι η συνέχεια καταπιεζόμενη και μη κρατικοδίαιτη μεσαία τάξη. Το «κοινωνικό κέντρο», δηλαδή. Για να μην ξεχνάμε και τις διακηρύξεις του Πρωθυπουργού…