ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΛΙΝΤΜΠΛΑΝΤ ΚΑΙ Ο ΔΑΡΒΙΝΟΣ
Φεβ 9th, 2006 | Τάκης Μίχας| Κατηγορία: Επιστήμες, Πολιτική |
Email This Post
|
Print This Post
|
Οι συζητήσεις των τελευταίων ημερών σχετικά με την καταδίκη κομμουνισμού / εθνικοσοσιαλισμού (ναζισμού) από το Συμβούλιο της Ευρώπης έφεραν ξανά στο προσκήνιο τη συζήτηση για τις ομοιότητες/ διαφορές των δύο αυτών ιδεολογιών. Οπως έχει συχνά παρατηρηθεί, τόσο ο εθνικοσοσιαλισμός όσο και ο κομμουνισμός αντιπροσωπεύουν τις ακραίες μορφές ενός τρόπου σκέψης που θέτει το σύνολο πάνω από τα άτομα που το απαρτίζουν, ενώ παράλληλα αρνείται ότι τα φυσικά δικαιώματα του ατόμου -στο βαθμό στον οποίο αναγνωρίζονται- υπερισχύουν των δικαιωμάτων του συνόλου (της φυλής, της τάξης κ.λπ.). Παράλληλα και οι δυο αυτές φιλοσοφίες τονίζουν ότι το άτομο οφείλει να θυσιάζεται για το καλό του συνόλου. Απ’ αυτή λοιπόν τη σκοπιά, οι δυο αυτές πολιτικές αντιλήψεις αποτελούν τις ακραίες μορφές ενός τρόπου σκέψης που σε λιγότερο ακραίες μορφές είναι ευρύτατα διαδεδομένος.
Για πολλά χρόνια αυτός ο τρόπος σκέψης εθεωρείτο ότι εναρμονιζόταν και είχε επιστημονικό υπόβαθρο στη θεωρία της εξέλιξης. Συγκεκριμένα, στην περίφημη θεωρία της «επιλογής της ομάδας».
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, μια ομάδα της οποίας τα μεμονωμένα μέλη είναι πρόθυμα να θυσιαστούν για το καλό της έχει περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει από μια ανταγωνιστική ομάδα, στην οποία τα άτομα δίνουν προτεραιότητα στα εγωιστικά τους συμφέροντα. Αυτό θα είχε αποτέλεσμα όσον αφορά την εξέλιξη ότι αφενός ο κόσμος θα περιλάμβανε κυρίως ομάδες των οποίων τα μέλη θα ήσαν έτοιμα να θυσιαστούν για το καλό της ομάδας και αφετέρου ότι τα χαρακτηριστικά τα οποία θα έτειναν να επικρατήσουν στα άτομα θα ήταν η αυτοθυσία και ο αλτρουισμός. Θα επιβίωναν, με άλλα λόγια, τα άτομα τα οποία θα ήταν έτοιμα να δράσουν «για το καλό της ομάδας» ή «για την επιβίωση του είδους».
Ήταν ασφαλώς μια ελκυστική θεωρία στο βαθμό που εναρμονιζόταν με τις κυρίαρχες ιδεαλιστικές αντιλήψεις για το ρόλο του ατόμου. Όμως πολύ γρήγορα τα ρήγματα αυτής της αντίληψης δεν άργησαν να φανούν.
Το πρώτο πρόβλημα αφορά την ασάφεια της «ομάδας» που υποτίθεται ότι επιβιώνει. Ένας άνθρωπος ανήκει σε διάφορες ομάδες. Ανήκει π.χ. στο ΠΑΣΟΚ, στους Έλληνες, στους Καυκάσιους, στους ανθρώπους, στα θηλαστικά, κ.λπ. Στο επίπεδο ποιας ομάδας λειτουργεί η φυσική επιλογή; Στο όνομα ποιας ομάδας θα πρέπει να θυσιαστεί το άτομο;
Το δεύτερο αντεπιχείρημα στη θεωρία της επιλογής των ομάδων προέρχεται από τον βιολόγο Γουίλιαμς. Σύμφωνα με τον Γουίλιαμς, ακόμη και σε μια ομάδα αλτρουιστών, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υπάρχει μια μειονότητα (είτε γηγενής είτε αποτελούμενη από άτομα που έχουν μεταναστεύσει από άλλες ομάδες) που θα αρνείτο να κάνει οποιαδήποτε θυσία. Αν υπάρχει έστω και ένας αντάρτης εγωιστής, έτοιμος να εκμεταλλευτεί τον αλτρουισμό των άλλων, τότε εξ ορισμού είναι πιθανό να επιβιώσει και να αποκτήσει απογόνους. Κάθε παιδί του θα έχει την τάση να κληρονομήσει τα εγωιστικά χαρακτηριστικά του γονιού του. Μετά από μερικές γενεές, διά μέσου αυτής της φυσικής επιλογής, η αρχικά «αλτρουιστική ομάδα» θα αποτελείτο κυρίως από εγωιστικά άτομα και δεν θα διακρινόταν από μια «εγωιστική ομάδα». Αυτό θα συμβεί, διότι η εγωιστική μειονότητα θα μεταβληθεί σταδιακά σε πλειονότητα, ευνοούμενη από το γεγονός ότι θα εκμεταλλεύεται τις θυσίες των άλλων, χωρίς να κάνει η ίδια αντίστοιχες θυσίες.
Η υπονόμευση της θεωρίας της «επιλογής της ομάδας» οδήγησε σε μια επανεξέταση πολλών περιπτώσεων συμπεριφοράς που εθεωρούντο μέχρι τότε ότι τεκμηρίωναν την προβληματική θεωρία. Ένα από αυτά ήταν το πήδημα της γαζέλας. Όταν ένα αρπακτικό πλησιάζει κοντά σε ένα κοπάδι από γαζέλες, μια γαζέλα αρχίζει να πηδάει πάνω-κάτω, προκαλώντας εσκεμμένα την προσοχή του αρπακτικού. Η κυρίαρχη άποψη ήταν ότι η γαζέλα συμπεριφερόταν έτσι προκειμένου να ειδοποιήσει τις άλλες, αν και με αυτό τον τρόπο διακινδύνευε τη ζωή της, προκαλώντας την προσοχή του αρπακτικού. Το πήδημά της, λοιπόν, αντιπροσώπευε μια κατεξοχήν εκδήλωση αυτοθυσίας. Όμως, ο βιολόγος Ζαχλαβι έδειξε ότι αυτό δεν ισχύει. Το ιδιόρρυθμο πήδημα της γαζέλας δεν είναι σήμα προς τις άλλες γαζέλες, αλλά προς το αρπακτικό. Στην ουσία του λέει: «Δες πόσο υγιής και γρήγορη είμαι, δεν μπορείς να με πιάσεις, γι’ αυτό προσπάθησε να πιάσεις κάποια άλλη, που δεν πηδάει τόσο ψηλά». Στο βαθμό που τα αρπακτικά προτιμούν εύκολη λεία (ηλικιωμένα και ασθενικά θηράματα), το πήδημα της γαζέλας αποτελεί μια στρατηγική ατομικής της επιβίωσης και όχι αυτοθυσίας.
Φυσικά, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι οι άνθρωποι ωφελούνται ζώντας συνεργαζόμενοι μεταξύ τους, γεγονός που ασφαλώς ωφελεί το «κοινωνικό σύνολο». Όμως, όπως παρατηρεί ο βιολόγος Ρίντλεϊ, αυτό δεν σημαίνει ότι θέτουν την ομάδα μπροστά από τον εαυτό τους, αλλά ότι απλά χρησιμοποιούν την ομάδα για να επιτύχουν καλύτερα τους ατομικούς τους στόχους. «Είμαστε ένα εξαιρετικά ομαδικό είδος», γράφει ο Ρίντλεϊ, «αλλά όχι ένα είδος που έχει επιλεγεί στη βάση ομάδων. Δεν φτιαχτήκαμε για να θυσιαζόμαστε για την ομάδα, αλλά για να εκμεταλλευόμαστε την ομάδα προς όφελός μας».
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» στις 06/02/2006
Ωραιο θεμα, που αναλυει και ωραια ο Ντωκινς στο Εγωϊστικο Γονιδιο (the selfish gene). Εχω να σημειωσω βεβαια κατι, που ξερουν ολοι οι καλοι θεωρητικοι παιγνιου (η ολη εξελικτικη βιολογια εχει μεγαλη σχεση με την θεωρια παιγνιου) οτι ορισμενες φορες η υγεια (μαλλον fitness, βιολογικος ορος) της ομαδας επηρεαζει και την δικη μας υγεια.
Εστω οτι εχουμε δυο χωρια, και στο ενα συνεργαζονται μοιραζομενοι την τροφη ενω στο αλλο ειναι αγυριστα κεφαλια και δεν συνεργαζονται ποτε. Στην φυση υπαρχουν κυκλοι, μερικες φορες βρισκει ο ενας φαϊ, μερικες ο αλλος. Στο χωριο που συνεργαζονται, παντα υπαρχει φαϊ, εστω λιγο. Στο αλλο χωριο, σε καθε κακη περιοδο πεθαινει και ενας (αυτος που δεν βρηκε φαι). Αργα η γρηγορα ολο το χωριο των “εγωιστων” θα εχει ξεκληριστει, ενω το αλλο χωριο θα εχει ανταμειφθει.
Με λιγα λογια η επιβιωση, ειναι εναντια στον ηλιθιο αλτρουϊσμο (βοηθω ακομα κιαν μου κοστιζει), αλλα και εναντια στον ηλιθιο εγωϊσμο (δεν βοηθω ακομα κιαν δεν μου κοστιζει). Αυτο που προκρινεται ειναι να κοιταμε το συμφερον μας, αλλα με ανοιχτα τα ματια για συνεργασια με τους αλλους (ελευθερο εμποριο!).
Παρεπιμπτοντως οι ανθρωπινες κουλτουρες εχουν εξελιχτει με πολυ ενδιαφεροντες μηχανισμους που να στηριζουν την συνεργασια, αποτρεπωντας την εκμεταλλευση και τους λαθρεπιβατες.
πολυ καλο αρθρο και πολυ καλο το σχολιο του Σωτηρη επισης.
Απλα να σημειωσω οτι η σημαντικοτερη κατα τη γνωμη μου συνεισφορα του Ντώκινς στη φιλοσοφια (μεσα απο τους δρομους της βιολογιας φυσικα) ηταν οτι “ανακαλυψε” τον “εγωιστικο” πυρηνα του αλτρουισμου αποδομωντας ετσι “ηθικα” τον τελευταιο και αμφησβητωντας την “ανηθικοτητα” του πρωτου, 2 απο τα μεγαλυτερα στερεοτυπα της δυτικης φιλοσοφιας τα τελευταια 2000 χρονια.
Απαντηση στον Σωτηρη
Στο χωριο τα πραγματα ειναι σχετικα ευκολα διοτι οι επαφες των ανθρωπων ειναι επαναλαμβανομενες.Αρα εκει υπαρχει πραγματι χωρος για αλτρουισμο βασισμενο στην αμοιβαιοτητα(θα σου δωσω φαι σημερα για να μου δωσεις εσυ στο μελλον).Τα πραγματα ομως δυσκολευουν οταν φυγουμε απο το χωριο και παμε στις μεγαλες σημερινες πολεις και σε συναλλαγες που μπορει να λαβουν χωρα μια μονο φορα.Εκει εχει κανεις καθε κινητρο να λειτουργησει ως “τζαμπατζης” (free rider)
Η σκέψη που κυριάρχησε για αιώνες με θεωρητική στήριξη από τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν η ουσιοκρατία (Essentialism), η οποία συχνά αναφέρεται και ως τυπολογική σκέψη. Είναι η πίστη ότι η παρατηρούμενη ποικιλία που μεταβάλεται μπορεί να ταξινομηθεί σε ένα περιορισμένο αριθμό κατηγοριών, κάθε μια από τις οποίες μπορεί να καθοριστεί από την ουσία της. Η ποικιλομορφία δεν είναι παρά η εκδήλωση της ατελούς αναπαράστασης αυτών των σταθερών ουσιών. Ακόμα και στη σημερινή καθημερινή γλώσσα συχνά σκεφτόμαστε ουσιοκρατικά. Λέμε ο διανοούμενος, το σπίτι, το βουνό ενώ αντιλαμβανόμαστε τις διαφορές μόνο όταν κάνουμε συγκρίσεις. Όμως το ζήτημα είναι ότι κάθε άνθρωπος, ζώο κτλ είναι εντελώς μοναδικό και οι στατικές κατηγοριοποιήσεις της ουσιοκρατίας συνιστούν αυθαίρετες γενικεύσεις. Η αντικατάσταση της ουσιοκρατικής σκέψης, που πρακτικά περιέγραφε στατικά τα είδη και τα ταξινομούσε σε αυθαίρετες κατηγορίες ενώ αντιλαμβανόταν την εξέλιξη ως αποτέλεσμα απότομων αλλαγών, έγινε από την εξελικτική σκέψη. Η εξελικτική σκέψη δεν αποτελεί μόδα (στις φυσικές επιστήμες δεν υπάρχουν μόδες) αλλά επιστημονικό δεδομένο. Αυτή αντικατέστησε ερωτήματα του τύπου τι είναι καλό για το είδος, με το τι είναι καλό για το άτομο. Σταδιακά οι λογικές της προόδου με άλματα, του φιναλισμού και των αυθαίρετων γενικεύσεων της ουσιοκρατίας υποχώρησαν και η εξελικτική θεωρία (δαρβινική και νεοδαρβινική) επιβεβαιώθηκαν πειραματικά από τα αποτελέσματα των γενετιστών. Σήμερα κάθε πολυπαραγοντικό σύστημα οφείλουμε να το εξετάζουμε μέσα από την αντίληψη της εξέλιξης και την διαδικασία της επιλογής.
Η ουσιοκρατική σκέψη εισέρχεται στην μαρξισμό στην ίδια την έννοια της τάξης. Παρασυρμένος από το επικρατούν ρεύμα του ουσιολογισμού είναι φυσιολογικό ο Μαρξ να βασίζει την ανάλυσή του στο διαχωρισμό της κοινωνίας σε τάξεις. Το κριτήριο που υιοθετεί είναι η θέση του καθένα στα μέσα παραγωγής. Πηγάζει από την αντίληψη ότι η συνείδηση του καθενός διαμορφώνεται από την ύπαρξή του και όχι η ύπαρξή του από τη συνείδησή του.Η αναγωγή όμως της θέσης του καθένα στην παραγωγή σε αποκλειστικό σχεδόν ρυθμιστή της συνείδησής μας, και η από αυτήν την αναγωγή κατηγοριοποίηση σε τάξεις, είναι μερικές πολύ επικίνδυνες απλουστεύσεις. Παραγνωρίζει τις πολύ έντονες συγκρούσεις μεταξύ των μελών της ίδιας τάξης, στις οποίες δίνει ένα συμπτωματικό ή επιφανειακό χαρακτήρα, παραμερίζοντας την διαφορετικότητα ως δομικό στοιχείο της ανθρώπινης κοινωνίας. Ναι μεν η συνείδησή μας διαμορφώνεται από την ύπαρξή μας αλλά ή ύπαρξή μας εξαρτάται από τόσους πολλούς παράγοντες που τελικά η συνείδηση του καθένα γίνεται μοναδική. αυτό που υπάρχει τελικά στην κοινωνία είναι ένα άθροισμα αυτοτελών οικονομικών και κοινωνικών μονάδων που η συμπεριφορά τους δεν μπορεί να απλουστευτεί στη δράση αυθαίρετων κατηγοριοποιήσεων όπως οι τάξεις (εδώ και με τα πιο σύγχρονα εργαλεία των οικονομικών έχουμε προβλήματα), πόσο μάλλον να διατυπωθούν ιστορικοί νόμοι και ιστορικές προφητείες. Αντίθετα, η ποικιλομορφία αυτή είναι δομική μέσα στην κοινωνία και είναι η ουσιαστική κινητήρια δύναμη για την πρόοδο και την εξέλιξη.
Οι Εβραίοι σε ποια κατηγορία ανήκουν;
“Ένας άνθρωπος ανήκει σε διάφορες ομάδες. Ανήκει π.χ. στο ΠΑΣΟΚ, στους Έλληνες, στους Καυκάσιους, στους ανθρώπους, στα θηλαστικά, κ.λπ. Στο επίπεδο ποιας ομάδας λειτουργεί η φυσική επιλογή; Στο όνομα ποιας ομάδας θα πρέπει να θυσιαστεί το άτομο;” Εδώ κάνεις ένα λάθος. Στην ομάδα των θηλαστικών και των ανθρώπων δεν το επέλεξες να μπεις και δεν μπορείς να βγεις για αυτό και δε νοιώθεις και τόσο μεγάλη αλληλεγγύη αντίθετα με το ΠΑΣΟΚ ή την ομάδα των Θεσσαλών, των Ορθόδοξων των ΑΕΚτζήδων, των μηχανικών κλπ που ήταν δική σου επιλογή.
Σίγουρα ο αλτρουισμός δε χαρακτήριζε ποτέ την ανθρώπινη συμπεριφορά. Όσοι άνθρωποι θυσιάζονται για το κοινό καλό (π.χ. Γιατροί Χωρίς Σύνορα), το κάνουν γιατί έτσι εκφράζονται,έτσι είναι η προσωπικότητά τους διαμορφωμένη.
Ο αλτρουισμός μπορεί να εμφανιστεί σε επίπεδο ομάδων όπως η οικογένεια , ή η παρέα σε κάποιες περιπτώσεις. Αυτό όμως είναι τελείως λογικό γιατί ο άνθρωπος όπως και τα άλλα είδη αφού συνειδητοποιήσει ότι δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες όσοι ανήκουν στο ίδιο είδος, οι ισχυρότεροι θα υπερισχήσουν.
Σε μια αγέλη από λιοντάρια ναι μεν τα ισχυρά αρσενικά υπερασπίζονται από εισβολείς τα θηλυκά λιοντάρια αλλά για να τα έχουν δικά τους. Έτσι και ο άνθρωπος ,προσφέρει υπηρεσίες στον εργοδότη του όσο καλύτερα μπορεί ,αλλά το κάνει για να πάρει το μισθό.
Είναι κακό αυτό;
Ναι οντως πολυ καλη η παρατηρηση του Τακη.
Θα προσθεσω οτι αυτο ειναι ενα μεγαλο προβλημα στις ελληνικες πολεις. Η ελληνικη κοινωνια εχασε τους παραδοσιακους μηχανισμους αποτροπης αντικοινωνικης συμπεριφορας, που ηταν στο χωριο οι επαναλαμβανομενες συναλλαγες και η πιεση των γειτονων (σαν μεσο επιβολης). Οι ανθρωποι πηγαν στις πολεις, οπου πια δεν τους ξερει κανεις. Αυτο εχει γινει σε ολες τις δυτικες κοινωνιες.
Ομως στην Ελλαδα δεν εχουμε φτιαξει ακομα τους απροσωπους μηχανισμους που θα αντικαταστησουν την πιεση των γειτονων. Ετσι οι Ελληνες νομισαν οτι στις πολεις κάνεις ο,τι θες και λογαριασμο δεν δινεις. Με αποτελεσμα να εχουμε γεμισει τζαμπατζηδες και να πασχει η Ελλαδα απο αντικοινωνικη συμπεριφορα πρωτου μεγεθους στους δρομους (λογω ελλειψης τροχαιας), στην δουλεια (λογω ελλειψης αποτελεσματικου νομικου συστηματος) και στην γενικοτερη νοοτροπια (χαραμοφαηδες δημοσιοι υπαλληλοι, εκτεταμενη φοροδιαφυγη κτλ).
ΥΓ ειναι καλη ιδεα για αρθρο αυτο.
Ναυαγιο άλλο λεει ο Τακης Μιχας. Ο αλτρουϊσμος οριζεται σαν μια κινηση που ωφελει τους αλλους αλλα βλαπτει εσενα. Το να χτυπας εναν εχθρο σαν ομαδα, αυτο δεν ειναι αλτρουϊσμος. Αλτρουϊσμος θα ηταν να θυσιαζοσουν για την ομαδα και αυτο πραγματικα δεν υπαρχει, και για καλο λογο.
Κατάλβα για αυτό ανέφερα και τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Μια ακραία πάντα μορφή αλτρουισμού μπορεί να είναι και οι καμικάζι που αυτοανατινάζονται για τη δόξα του Αλλάχ αλλά και για την ομάδα στην οποία ανήκουν.
Όσο για αυτό που αναφέρεις για τις πόλεις και τα χωριά ,είναι δυστυχώς αλήθεια ότι ιδιαίτερα στις μικρές πόλεις της επαρχίας (μεγάλα χωριά θα ήθελα να τα αποκαλώ εγώ) δεν έχει αποβληθεί η πίεση των γειτόνων ακόμη.Για αυτό όταν απομακρύνονται από τον τόπο τους οι Έλληνες βγάζουν κάποιο άχτι τους με ακραίες συμπεριφορές. Συνέπεια αυτής της αντίληψης είναι και η έλλειψη σεβασμού της ξένης ιδιοκτησίας (γιατί να μη πετάξω τα σκουπίδια στο δρόμο, σάμπως εγώ μένω εδώ;) ,βλ. βανδαλισμοί έξω από γήπεδα, σε πενταήμερες εκδρομές μαθητών κλπ κλπ.
Δυστυχώς ο Έλληνας αντιδρά ακόμη πολύ ακραία σε κάποιες καταστάσεις.
Πολλές ταινίες του ’80 βλέπεις: «Είσαι έτοιμος να πεθάνεις για την ομάδα σου; Δείξε με τι πολεμάς!»
Το εύλογο όμως ερώτημα είναι, γιατί για καλό λόγο δεν υπάρχει; Θεωρητικά και η μονάδα μπορεί να θυσιαστεί για την ομάδα, και η ομάδα ολόκληρη για ένα μεγαλύτερο σύνολο. Βέβαια, όσο περισσότερα στοιχεία βάζουμε [στην εξίσωση] τόσο δυσκολότερο είναι να λυθεί.
Αλτρουισμός μπορεί να εμφανιστεί μόνο όταν εγκαθιδρυθούν υπάρχουν μηχανισμοί σε έναν οργανισμό που να αναγνωρίζουν σε άλλους οργανισμούς κάποιο ποσοστό του. Έτσι π.χ. η μητέρα μπορεί να θυσιαστεί για τα παιδιά της επειδή αναγνωρίζει ότι κουβαλάνε μέρος του εαυτού της (ala selfish gene). Αλλά σε μεγαλύτερες ομάδες αυτό είναι αδύνατο να γίνει με φυσικό τρόπο αφού οι γενετικές διαφορές είναι τόσες μεγάλες που σε καμία περίπτωση δεν συμφέρει καν να εξετάζεται το ενδεχόμενο του αλτρουϊσμού. Η κοινωνία βέβαια έχει τον τρόπο να επιβάλλει τέτοιες αλτρουϊστικές συμπεριφορές αλλά όταν σπανίως επιτυγχάνεται αυτό (π.χ. καμικάζε) τότε τις αναγνωρίζουμε ως άρρωστες συμπεριφορές (ή ως πολύ φιλοσοφημένες που δεν έχει και μεγάλη διαφορά στο κάτω-κάτω).
ΟΜΑΔΑ – ΗΓΕΤΕΣ – ΑΤΟΜΟ
Exω μια εντελώς διαφορετική θεώρηση για τον ενδιαφέροντα προβληματισμό και τις έξοχες αναλύσεις σας,k. Τ. Μίχα.
«Η ομάδα η οποία θυσιάζει τα μέλη της» δεν το κάνει επειδή θέλει να επιβιώσει και να επιβληθεί στον ανταγωνισμό με άλλη ομάδα.
Αντιθέτως, συχνότατα με την καλυμμένη βοήθεια και της ανταγωνίστριας ομάδας θυσιάζει κάποια μέλη της για να μην αμφισβητηθεί η εξουσία μιας συγκυριακής και διεφθαρμένης ηγεσίας, είναι αυτοί που εκμεταλεύονται την ομάδα προς όφελος τους.
Ανάλογα ιστορικά παραδείγματα έχουμε με την εκστρατεία του Ναπολέοντα και του Χίτλερ στη Ρωσία.
Αρα το ζήτημα της αλληλεπίδρασης Ομάδας – Ατόμου ανάγεται στο ζήτημα Ομάδα – Ηγέτες.
Συνήθως οι ομάδες κυβερνώνται μέσω εκκαθαρίσεων των εσωτερικών ανταγωνιστών, σπανίως έχουν ηγέτες με ανιδιοτέλεια όπως ο Γκάντι.
Αλλωστε στο ερώτημα «αν η “γενηά” κάνει τον “άνδρα” ή ο άνδρας τη γενηά» η απάντηση βρίσκεται στη 2η υπόθεση, ο ανδρας κάνει τη γενηά !
Όχι απαραίτητα, αυτό που λες είναι ο αποκλειστικά βιολογικός αλτρουισμός. Ο αλτρουισμός όμως μπορεί να είναι και κοινωνικό φαινόμενο που φτάνει και σε ακραίες μορφές αυτοθυσίας όπως πολύ ωραία παραθέτεις στο παράδειγμα με τους «Καμικάζε».
Απαντηση στο navagio
Ενδιαφερουσα η παρατηρηση για τους βομβιστες αυτοκτονιας.Ομως μην ξεχναμε οτι ενας βομβιστης οταν πεθαινει οχι μονο πηγαινει στον παραδεισο αλλα εχει και την δυνατοτητα να κλεισει θεση εκει για 50 συγγενεις του οι οποιοι θα εχουν τις ιδιες απολαυες (σε παρθενες κλπ).Ειναι κατι αναλογο με το να εχει ο Ελληνας την δυνατοτητα να διορισει 50 δικους του στο δημοσιο.Με αλλα λογια μπορουμε να δουμε οτι η περιπτωση του βομβιστη παραπεμπει στον λεγομενο “γεννετικο αλτρουισμο” που ως γνωστον μονο αλτρουισμος δεν ειναι.