If liberty means anything at all it means the right to tell people what they do not want to hear.
George Orwell

Mε αφορμή ένα πρόσφατο περιστατικό σε νυχτερινό μαγαζί στο Γκάζι, ακολουθούν δύο κείμενα, για το κατά πόσο υπάρχει δικαίωμα στην ομοφοβία, και μέχρι πού εκτείνεται.

Το δικαίωμα στην ομοφοβία

Πριν λίγες μέρες , σε γνωστό μπαρ στο Γκάζι, οι ιδιοκτήτριες του μαγαζιού έκαναν παρατήρηση σε gay ζευγάρι που φιλήθηκε . Παρά την εορταστική ραστώνη, το θέμα πήρε γρήγορα μεγάλες διαστάσεις. Άρθρα δημοσιεύτηκαν σε δημοφιλή blogs και σε εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας , ενώ μέχρι και διαδήλωση έγινε στο Γκάζι . Στο facebook, μάλιστα, εμφανίστηκε γκρουπ που μας καλούσε να μην ξαναπατήσουμε στο συγκεκριμένο χώρο και κατηγορούσε τη διεύθυνση του μαγαζιού για ομοφοβία! Μέχρι εδώ όλα καλά, κι εγώ μαζί τους . Αν νιώθεις πως σε ένα μαγαζί προσβάλουν την προσωπικότητά σου και δε σε αφήνουν να εκφραστείς ελεύθερα, έχεις κάθε δικαίωμα να μην ξαναπάς εκεί και να καλέσεις και άλλους να σε ακολουθήσουν. Όμως η συνέχεια της επιχειρηματολογίας τους , με έκανε να αναρωτηθώ :

« Άραγε πόσο καλή σχέση έχουν με την ανεκτικότητα και την ελευθερία ακόμη και αυτοί που υποτίθεται πως παλεύουν γι αυτές τις αρχές ;»

Κάποιοι ακτιβιστές υποστήριξαν , λοιπόν, πως οι ιδιοκτήτριες του μπαρ πρέπει να δικαστούν σύμφωνα με το νόμο 3304/2005 που ορίζει ότι στον τομέα της παροχής αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται στο κοινό απαγορεύεται κάθε διακριτική μεταχείριση. Με τη σειρά της, η Ομοφυλοφιλική και Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδος (ΟΛΚΕ) κινήθηκε στο ίδιο πνεύμα και , με ανακοίνωσή της κάλεσε την πολιτεία

«να διευρύνει την προστασία κατά των διακρίσεων στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών.»

Διαβάζοντας όλα αυτά, αυθόρμητα μου ήρθε στο μυαλό εκείνο το επεισόδιο από το «South Park», όπου οι ανήλικοι ήρωες της σειράς , για να γίνουν πιο …ανοιχτόμυαλοι , στέλνονται από τους γονείς τους σε ένα …«στρατόπεδο ανεκτικότητας» που θυμίζει το Άουσβιτς . Ο …Φύρερ του στρατοπέδου , με μουστάκι αλά Χίτλερ και στολή Ες Ες, προτάσσοντας το περίστροφό του, βάζει τα παιδιά να ζωγραφίζουν (ξανά , ξανά μέχρι να λιποθυμήσουν από την εξάντληση) σκίτσα με ανθρώπους όλων των φυλών, φύλων και σεξουαλικών προσανατολισμών αγκαλιασμένους και αδελφωμένους κάτω από ένα ουράνιο τόξο! Το μότο του; «Δε θα ανεχτώ την έλλειψη ανοχής!»

Και δυστυχώς αυτό φαίνεται να είναι και το μότο του επίσημου gay κινήματος σήμερα. Παρότι διαχρονικά οι ομοφυλόφιλοι έχουν υποστεί διωγμούς και διακρίσεις από τις κυβερνήσεις , τις τελευταίες δεκαετίες , οι περισσότεροι gay ακτιβιστές στο Δυτικό κόσμο επηρεασμένοι από αριστερόστροφες, «πολιτικά ορθές» ιδέες, ανακάλυψαν την κρυφή γοητεία της κρατικής εξουσίας. Άρχισαν να βλέπουν το κράτος σαν ένα «αγαθό πατερούλη» που η δύναμη του μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ξεριζώσει τις προκαταλήψεις και την ομοφοβία της «στενόμυαλης» πλειοψηφίας. Το πάγιο αίτημα της ισονομίας και της κατάργησης όλων των διακρίσεων στη δημόσια σφαίρα θεωρήθηκε ξεπερασμένο και μάλλον συντηρητικό! Το «πεφωτισμένο» κράτος, πρέπει να επέμβει στην ιδιωτική σφαίρα, να αλλάξει τα μυαλά των ανθρώπων και να επιβάλλει την ανοχή , έστω και με τη βία. Αυτό έγινε με μια σειρά νομοθετημάτων όπως η ποινικοποίηση του αποκαλούμενου «λόγου μίσους», η απαγόρευση διακρίσεων στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών ή η απαγόρευση διακρίσεων στην απασχόληση και στην εργασία (σε αυτό το τομέα, στην Ελλάδα έχουμε το νόμο 58(Ι)/2004, που ,όπως διαβάζω, επίσης υποστηρίζει η ΟΛΚΕ και μάλιστα προτείνει την πιο αυστηρή εφαρμογή του). Το κράτος , με σκοπό να επιτύχει τον ευγενή και προοδευτικό στόχο της προστασίας των μειονοτήτων, αποκτά όλο και μεγαλύτερες εξουσίες και αρμοδιότητες και επεκτείνεται εις βάρος της ιδιωτικής σφαίρας. Κάθε χώρος, ανεξαρτήτως ιδιοκτησιακού καθεστώτος ,με τη σχετική εξαίρεση της ιδιωτικής κατοικίας , θεωρείται πια δημόσιος , και το κράτος μπορεί να παρέμβει και να επιβάλλει το «πολιτικά ορθό» παράδεισο των …καλών αισθημάτων και των θετικών σκέψεων!

Όσοι όμως επιχαίρουν και φουσκώνουν από «προοδευτικότητα» με αυτού του είδους τη νομοθεσία, ας έχουν στο μυαλό τους πως αυτές οι υπερεξουσίες του κράτους μπορεί να χρησιμοποιηθούν και εις βάρος των μειονοτήτων , που υποτίθεται πως προστατεύουν .Το να δίνεις στο κράτος το δικαίωμα να επιβάλλει ηθικούς κανόνες σε ένα μπαρ, στο οποίο ο ομοφοβικός ιδιοκτήτης δεν θέλει gay πελατεία, σημαίνει πως του αναγνωρίζεις και το δικαίωμα να επιβάλει , για παράδειγμα, τους κανόνες του και σε ένα gay σαδομαζοχιστικό κλαμπ. Ήδη στις Η.Π.Α. έχουμε αρκετά τέτοια παραδείγματα. Στο Provincetown, στη Μασαχουσέτη, δεν ανανεώθηκε η άδεια πώλησης αλκοόλ σε ένα gay μπαρ επειδή δεν επέτρεπε την είσοδο σε straight άντρες και γυναίκες (το ίδιο έγινε και με ένα λεσβιακό μπαρ στη Νέα Υόρκη). Στο Σαν Φρανσίσκο, ένα gay ιδιοκτήτης κατοικίας διώχθηκε δικαστικά επειδή προτιμούσε για ενοικιαστές gay άντρες παρά γυναίκες. Αν διαβάσουμε λίγη ιστορία, θα διαπιστώσουμε πως είναι προς το διαχρονικό συμφέρον όλων των μειονοτήτων, η ιδιωτική σφαίρα να παραμείνει όσο το δυνατόν πιο διευρυμένη και η κρατική εξουσία όσο το δυνατόν πιο περιορισμένη. Πάντα η ιδιωτική σφαίρα, η ιδιωτική κατοικία, η μη εξαρτημένη από το κράτος εργασία, το ελεύθερο επάγγελμα, το μικρό κράτος υπήρξαν οι πιο αποτελεσματικές ασπίδες προστασίας των μειονοτήτων. Η ελεύθερη αγορά ήταν αυτή που επέτρεψε στις μειονότητες να επιβιώσουν και να ακμάσουν , παρά την εχθρική αντιμετώπιση του κράτους και της πλειοψηφίας. Οι Εβραίοι στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, επιβιώσαν και πλούτισαν χάρη στο εμπόριο, παρά τους συνεχείς διωγμούς ανά τους αιώνες . Το ίδιο συνέβη και με τους Κινέζους που βρίσκονται διασκορπισμένοι στη Νοτιοανατολική Ασία.

Ο gay συγγραφέας Andrew Sullivan έγραψε πρόσφατα :

«Θέλω να ζω σε μια ελεύθερη κοινωνία πλάι σε ανθρώπους που πιστεύουν πως είμαι ένας αμαρτωλός καταδικασμένος στην κόλαση… Θα με ενδιέφερε να τους αλλάξω τη γνώμη , αλλά δεν έχω εμμονή με αυτό , και σίγουρα απεχθάνομαι την ιδέα να τους εξαναγκάσω να με αποδεχτούν . Με ενδιαφέρει απλά η κυβέρνηση να με αντιμετωπίζει όπως αντιμετωπίζει όλους τους πολίτες …Το να επιβάλω σε κάποιον να με αποδεχτεί, καταπατά την ελευθερία του, και κατά την άποψη μου, το gay κίνημα θα έπρεπε πάντα να έχει σαν στόχο τη διεύρυνση της ελευθερίας για όλους-ακόμη και για τους πιο μισαλλόδοξους».

Δυστυχώς, το επίσημο gay κίνημα και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, δεν φαίνεται να δίνει ιδιαίτερη σημασία σε τέτοιου είδους κηρύγματα καθολικής ελευθερίας. Γοητευμένο με την προοπτική που ανοίγεται μπροστά του να χρησιμοποιήσει επιτέλους και αυτό την κρατική εξουσία για να προωθήσει και να επιβάλλει την ατζέντα του , δεν συνειδητοποιεί πως , σιγά σιγά, μοιάζει όλο και περισσότερο με τους διώκτες του, που μέχρι πριν λίγες δεκαετίες (και ακόμη και σήμερα σε κάποιες περιπτώσεις ) χρησιμοποιούσαν το κράτος για να στερούν στους ομοφυλόφιλους τα πιο βασικά δικαιώματα. Σε μια ελεύθερη κοινωνία όμως , και ένας ομοφοβικός ή ένας ρατσιστής θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να εκδηλώσει τις προκαταλήψεις του στην ιδιωτική του σφαίρα. Ίσως αυτή η λύση δεν είναι η ιδανική , ίσως δεν είναι απόλυτα δίκαιη , αλλά την προτιμώ όταν σκέφτομαι το εναλλακτικό «πολιτικά ορθό» σενάριο, που ήδη βιώνουν πολλές Δυτικές χώρες : μια στρατιά από μικρούς Στάλιν που σέρνουν πολίτες στα δικαστήρια κάθε φορά που δεν πληρούνται τα δικά τους, αυθαίρετα κριτήρια «προοδευτισμού» και «ανεκτικότητας», μια κοινωνία όπου μοναδικός κερδισμένος δεν είναι , τελικά, τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά η πατερναλιστική κρατική εξουσία, οι γραφειοκράτες, και οι επαγγελματίες ακτιβιστές που φιλοδοξούν να παίξουν το ρόλο του «προστάτη» για τις μειονότητες.

Τηλέμαχος Χορμοβίτης
Δημοσιεύτηκε στη Metropolis Weekend στις 15-17/1/2010

Μια απάντηση για το “δικαίωμα στην ομοφοβία”

Στο περιοδικό Metropolis δημοσιεύεται ένα άρθρο με τίτλo “το δικαίωμα στην ομοφοβία”. Σε αυτό ο αρθρογράφος αναφέρει ότι δεν μπορούμε να αξιώνουμε από το κράτος να επεμβαίνει για να προστατεύσει τους πολίτες όταν προσβάλλονται τα δικαιώματά τους λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού. Η θεμελίωση της άποψης αυτής βασίζεται στην ιδέα ότι εάν ζητήσουμε κρατική προστασία για ένα τέτοιο ζήτημα, το οποίο έχει να κάνει με την προσωπική βούληση και τις απόψεις καθενός, τότε θα επιτρέπουμε στο Κράτος να επεμβαίνει στην ιδιωτική μας ζωή και θα εκχωρήσουμε άλλο ένα μέρος της ιδιωτικότητάς μας στον έλεγχο από τις δημόσιες αρχές.

Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω με αυτήν την άποψη, στο μέτρο που πράγματι αφορά την ιδιωτική σφαίρα του καθενός, αφού προφανώς κανένα κράτος δεν μπορεί να πείσει έναν ρατσιστή να βλέπει με συμπάθεια τους αλλόφυλους ή να θεραπεύσει το ψυχολογικό σύνδρομο της φοβίας προς τους αλλόθρησκους και τους αλλοδαπούς. Κανένα κράτος δεν μπορεί να σε υποχρεώσει να παντρευτείς έναν κομμουνιστή ή να τα φτιάξεις με έναν μαύρο ή να δεις φιλικά έναν Κινέζο, όταν αισθάνεσαι μια ενδιάθετη απέχθεια γι’ αυτές τις ιδιότητες. Άλλο όμως ο ιδιωτικός βίος, οι προσωπικές επιλογές και η ψυχοπαθολογία κι άλλο η υποχρέωση για σεβασμό των δικαιωμάτων τρίτων, τον οποίο οφείλουμε σε κάθε περίσταση της δημόσιας ζωής μας.

Το άρθρο έχει γραφτεί με αφορμή ένα περιστατικό σε ένα κατάστημα όπου φέρεται ότι εκφράστηκε μια μάλλον εχθρική διάθεση απέναντι σε gay και ο αρθρογράφος υποστηρίζει λίγο – πολύ ότι αν η κοινότητα διεκδικήσει τα δικαιώματά της, τότε υπάρχει ο κίνδυνος αυτά τα δικαιώματα να ασκηθούν ανάστροφα και εναντίον των gay. Αναφέρει ως παράδειγμα την αξίωση για νομική επιβολή “ηθικών κανόνων” σε σαδομαζοχιστικά πριβέ κλαμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ανάστροφο αυτό επιχείρημα δεν στέκει, γιατί πολύ απλά, το νομικό καθεστώς ενός πριβέ κλαμπ είναι εντελώς διαφορετικό από το νομικό καθεστώς ενός καταστήματος που παρέχει υπηρεσίες στο ευρύ κοινό, δηλ. εν δυνάμει στον γενικό πληθυσμό. Σε ένα πριβέ κλαμπ, το οποίο συχνά είναι μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρία (όπως στην Αθήνα λ.χ. το Salon de Bricolage) μπορείς όντως να μιλήσεις για ιδιωτική σφαίρα: επιλέγουν τα μέλη ποιον θέλουν και ποιον δεν θέλουν στο χώρο τους. Όταν όμως παρέχεις υπηρεσίες στο γενικό κοινό έχεις υποχρέωση να εφαρμόζεις την νομοθεσία που απαγορεύει τις διακρίσεις με γνώμονα συγκεκριμένα κριτήρια (φυλή, φύλο, ηλικία, αναπηρία, εθνικότητα, θρήσκευμα, πολιτικές απόψεις, σεξ/κός προσανατολισμός).

Επίσης στο άρθρο αναφέρεται το παράδειγμα ενός ιδιοκτήτη που διώχθηκε επειδή ήθελε να νοικιάσει το σπίτι του μόνο σε gay κι όχι σε γυναίκες. Κι αυτό μας το παρουσιάζει ως “αντιπαράδειγμα”; Καλά έκανε και διώχθηκε, αφού επιχείρησε να κάνει διακρίσεις με βάση το φύλο και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Ο νόμος για την ίση μεταχείριση δεν προστατεύει μόνο τους gay ή τις γυναίκες, o νόμος απαγορεύει κάθε διάκριση με βάση αυτά τα κριτήρια, όταν πρόκειται για συγκεκριμένες κατηγορίες υπηρεσιών, όπως η στέγαση.

Υποχρέωση σεβασμού δικαιωμάτων δεν σημαίνει ότι επιβάλλεις σε κάποιον να αλλάξει τις απόψεις του. Σεβασμός δεν σημαίνει προσχώρηση, σημαίνει ανοχή. Δηλαδή ένα minimum συμβιβασμού για την επίτευξη αρμονικής συμβίωσης σε μια κοινωνία. Όταν αυτοί οι κανόνες δεν γίνονται εκούσια αποδεκτοί από τα μέλη της κοινωνίας, η ίδια η ύπαρξή τους θα ήταν υποκριτική εάν δεν υπήρχε κι ένας μηχανισμός για την υποχρεωτική επιβολή τους. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να βάλει στο κατάστημά του μια επιγραφή που να λέει “απαγορεύονται οι μαύροι” – αν το κάνει όμως, η κρατική επέμβαση για την εφαρμογή της νομοθεσίας δεν θα είναι “επέμβαση στην ιδιωτική ζωή” του καταστηματάρχη. Δεν θα είναι εκχώρηση ιδιωτικότητας στην δημόσια σφαίρα. Στην δημόσια σφαίρα απευθύνεται ούτως ή άλλως το κατάστημα, οπότε οφείλει να σεβαστεί και τους κανόνες επιτρεπτής δημόσιας συμπεριφοράς, δηλ. τη νομοθεσία.

Άραγε το να ζητήσεις δικαστική προστασία επειδή αδικείσαι μπορεί να θεωρηθεί σοβαρά ως “επέμβαση του κράτους στην ιδιωτική ζωή”; Αυτή η επιχειρηματολογία είναι εντελώς σαθρή, γιατί περιφρονεί βαθύτατα τον ανεξάρτητο ρόλο της Δικαιοσύνης σε σχέση με την ίδια την κρατική οντότητα. Η παρότρυνση να αποφεύγουν οι οργανώσεις την Δικαιοσύνη, είναι στην ουσία μια υποστήριξη της αυτοδικίας. Η αυτοδικία όμως, ακόμη κι αν δεν ήταν αυτή καθαυτή παράνομη, είναι και αναποτελεσματική όταν μιλάμε για ομάδες πολιτών που παραδοσιακά υφίστανται διακρίσεις. Μιλάμε για το εξ ορισμού αδύναμο μέρος, με την έννοια που το έχει προσδιορίσει ο Λυσίας στον λόγο του “περί αδυνάτου”. Το αδύναμο μέρος εξ ορισμού αδυνατεί να αυτοδικήσει ή έστω να επιστρατεύσει πλειοψηφικές λογικές για να επιβάλλει τα δικαιώματά του. Το αίτημα για δικαστική προστασία είναι όχι απλώς εύλογο, αλλά κι επιβαλλόμενο προκειμένου η Δικαιοσύνη να αποκτήσει άμεσα ανακλαστικά σε περιπτώσεις παραβιάσεων της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Διότι σε τέτοιες περιπτώσεις, η επέμβαση θα πρέπει να είναι αυτεπάγγελτη, δεδομένου ότι τα θύματα αποτελούν εξ ορισμού τα αδύναμα μέρη. Γι’ αυτό και η σχετική νομοθεσία προβλέπει ανεστραμμένο το βάρος της απόδειξης και δίωξη χωρίς έγκληση.

Θεωρώ εντελώς ανεύθυνη αυτή την νεοσυντηρητική αρθρογραφία που υποστηρίζει μεν ένα “δικαίωμα στην ομοφοβία”, αλλά αποδυναμώνει κάθε θεσμικό αντίβαρο που έχει ήδη ψηφιστεί ως μηχανισμός για την προστασία από αυτό το “δικαίωμα”, μόνο και μόνο επειδή το “αντίβαρο” είναι … κρατικό! Επίσης δεν θα έλεγα ότι αποτελεί ακριβώς “δικαίωμα” ένα σοβαρότατο κοινωνικό πρόβλημα το οποίο καταγράφεται από διεθνείς οργανισμούς ως κύριος αποσταθεροποιητικός παράγοντας για την κοινωνική συνοχή κι ένας βασικός λόγος για την άσκηση ενδοοικογενειακής βίας. Δικαιωμα είναι να έχεις τις απόψεις σου, όχι να τις επιβάλλεις στους άλλους προσβάλλοντας τα δικαιώματά τους. Οι αυτοκτονίες ομοφυλόφιλων εφήβων και οι δολοφονίες διαφυλικών και άλλων ατόμων λόγω ταυτότητας φύλου δεν απετράπησαν από την εγρήγορση που (δεν) δείχνει το κράτος που τόσο βδελύσσεται ο αρθρογράφος, αλλά ακριβώς στην θεσμική απουσία αυτών των μηχανισμών. Αυτό που κινδυνεύει δεν είναι το “δικαίωμα στην ομοφοβία” (διάχυτη κατάσταση στις κοινωνίες), αλλά τα δικαιώματα όσων υφίστανται διακρίσεις για εγγενείς ιδιότητες.

Ακόμη και οι πιο μεταμοντέρνοι φιλελεύθεροι αναγνωρίζουν ως θεμελιώδες στοιχείο του “μικρού κράτους” την λειτουργία ενός ελάχιστου ρυθμιστικών μηχανισμών, όπως είναι φυσικά τα Δικαστήρια. Το να ζητάς όμως περιορισμό της δημόσιας ελευθερίας, χάριν μιας δήθεν μεγαλύτερης “ιδιωτικής αυτονομίας” νομίζω ότι σε στέλνει στην αγκαλιά του George W. Bush.

Βασίλης Σωτηρόπουλος