Ηθικολογία αντί αποτελεσματικότητας
Ιαν 13th, 2008 | Πάσχος Μανδραβέλης| Κατηγορία: Πολιτική |
Email This Post
|
Print This Post
|
του Πάσχου Μανδραβέλη1
Υπάρχει χρόνια τώρα ένα μεταφυσικό αίτημα στην ελληνική κοινωνία. Ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα βρεθεί ένα κόμμα που θα συγκεντρώσει 20.000 ή 30.000 άριστα στελέχη που θα στελεχώσουν τον αχανή κρατικό μηχανισμό, στελέχη που θα είναι ηθικά, για να κυβερνήσουν αυτοί καλά και θα ζήσουμε εμείς καλύτερα.
Το γεγονός ότι η πραγματικότητα συνεχίζει διαρκώς να μας διαψεύδει ουδόλως μας απασχολεί. Η ηθική των κυβερνώντων είναι το κυρίαρχο αίτημα και οι διαρκείς διαψεύσεις θεωρούνται ως εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Χειρότερα: όσες περισσότερες είναι οι εξαιρέσεις, τόσο πιο επιτακτικό γίνεται το αίτημα. Φτάσαμε σε σημείο να μη νοιάζεται κανείς για την αποτελεσματικότητα της πολιτικής και όλοι να εξετάζουμε τις προθέσεις της. «Σεμνά και ταπεινά» μήνυσε στους υπουργούς του ο πρωθυπουργός, όχι «σεμνά κι αποτελεσματικά», ούτε «ταπεινά και παραγωγικά». Ερμήνευσε σωστά την περιρρέουσα ατμόσφαιρα: μετά την ηθικολογική φρενίτιδα της περιόδου 2000-2004, μοναδικό πολιτικό αίτημα έγινε το «πνεύμα της ηθικής». Τα αποτελέσματα θεωρήθηκαν περίπου δεδομένα κι αυτό υπήρξε το μεγάλο επικοινωνιακό βατερλό της κυβέρνησης Σημίτη. Οποτεδήποτε κάποιος ανέφερε το έργο, έπαιρνε την απάντηση «ε, αυτά, έτσι κι αλλιώς θα γινόταν. Στα ζητήματα ηθικής όμως… »
Η ηθική, όμως, ως μοναδική προσέγγιση της πολιτικής παρουσιάζει προβλήματα. Καταρχήν η ηθική δεν είναι ακριβής επιστήμη. Χρειάζεται κατά τη διακυβέρνηση της χώρας, αλλά πάντα μια πολιτική απόφαση εμπεριέχει και στοιχεία ανηθικότητας. Για παράδειγμα: πόσο ηθικό είναι να ξεβολευτούν οι 5.000 εργαζόμενοι της «Ολυμπιακής», επειδή η εταιρεία λειτουργεί χρόνια τώρα σε καθεστώς χρεοκοπίας; Αν δούμε τις ΔΕΚΟ μόνο υπό το πρίσμα της ηθικής και όχι της οικονομικής αποτελεσματικότητας, τότε τίποτε δεν πρέπει να αλλάξει.
Κάθε αλλαγή είναι ανήθικη. Ή τουλάχιστον μπορεί να θεωρηθεί ανήθικη. Η κατεστημένη λειτουργία είναι συνήθως και η ηθική λειτουργία. Επιπλέον: επειδή ακριβώς η αλλαγή είναι και μια δυναμική υπόθεση, ποτέ δεν μπορούμε να προϋπολογίσουμε με ακρίβεια τα αποτελέσματά της. Αναγκαστικά στη διαδικασία μετάβασης δημιουργούνται ανηθικότητες. Πραγματικές και φανταστικές. Τα αρνητικά υποπροϊόντα είναι μέρος κάθε αλλαγής: ακόμη και το αγαθό από χιλιάδες πλευρές διαδίκτυο έφερε το ηλεκτρονικό έγκλημα. Αν σταθούμε στα ηθικά παρατράγουδα της πληροφορικής κοινωνίας πρέπει να εξοβελίσουμε το Ιντερνετ, διότι «διαφθείρει την ψυχή της νεολαίας. Χειρότερα: είναι φυσικό να εμφανίζεται πρώτα η ασθένεια και μετά να εφευρίσκεται η θεραπεία. Αλλά μέχρι να αποδώσει η δεύτερη υπάρχει άπλετος χρόνος, για να συκοφαντηθεί κάθε μεταρρύθμιση.
Η προαγωγή της ηθικής σε κορυφαίο αίτημα μιας κοινωνίας (ή ακόμη χειρότερα: ως μοναδικό αίτημα) είναι έκφραση του συντηρητισμού της. Αποψιλώνει τον βασικό στόχο της πολιτικής, που είναι οι αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας την κοινωνίας, της πολιτικής, της οικονομίας για την παραγωγή καλύτερων αποτελεσμάτων. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή τη στιγμή ολόκληρη η δημόσια σφαίρα πνίγεται στον αστερισμό της ηθικής. Τα δύο μεγάλα κόμματα μετρούν το ηθικό τους μπόι, ενώ στο τέλος ο λογαριασμός που θα μας έρθει θα αφορά τα αποτελέσματα της πολιτικής.
——————————————————
Σημειώσεις:
- Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 12.1.2008 [↩]
Η κοινωνία στην Ελλάδα φλερτάρει έντονα με την επιφανειακή ηθικότητα της την οποία κανείς και πουθενά δεν αρνείται να υπερασπίσει και διαλαλήσει. Κάτω από την επιφάνεια αυτή όμως, όλοι μέσα τους ξέρουν τι υπάρχει. Ότι βρωμερό, σκανδαλώδες, ανήθικο, διεφθαρμένο και αρρωστημένο πλέκει τον δημόσιο και πολιτικό κόσμο. Ότι αναδύεται στα κανάλια από το πρωί μέχρι το βράδυ. Φλερτάρουμε και θαυμάζουμε τις βιτρίνες και ξεχνάμε τι και πώς μας πουλάνε τα προΐόντα τους οι κάθε λογής “μαγαζάτορες”. Υπερ-συντηρητισμός και μία σούπερ σαπίλα ταυτόχρονα.
Για την αμφίβολη αξία των αποτελεσμάτων έναντι τών μέσων με τα οποία επιτυγχάνονται, ιδού η απάντηση στον κύριο Μανδραβέλη από τόν George Orwell, “Politics and the English Language” :
QUOTE
Consider for instance some comfortable English professor defending Russian totalitarianism. He cannot say outright, “I believe in killing off your opponents when you can get good results by doing so.” Probably, therefore, he will say something like this:
“While freely conceding that the Soviet regime exhibits certain features which the humanitarian may be inclined to deplore, we must, I think, agree that a certain curtailment of the right to political opposition is an unavoidable concomitant of transitional periods, and that the rigors which the Russian people have been called upon to undergo have been amply justified in the sphere of concrete achievement.”
UNQUOTE
Το άρθρο μαρτυρεί πλήρη σύγχυση ως προς τις πολύ διαφορετικές έννοιες της ηθικής, της ηθικότητος (ηθικής συμπεριφοράς) και της ηθικολογίας.
Για την αποκατάσταση της υποτιμημένης επιρροής της Τέχνης στην πολιτική σκέψη, ας θυμηθούμε τον Βασίλη Αυλωνίτη σαν πρόεδρο του συλλόγου Πνεύμα και Ηθική.
Φυσικά τον κύριο Καραμανλή δεν τον ενδιαφέρει τόσο το ‘αποτελεσματικά’. Ίσως ούτε και το ‘ταπεινά’. Η καρέκλα τον ενδιαφέρει. Το ερώημα είναι αν τελικά εμείς που ασφικτιούμε από αυτή την κατάσταση πρέπει να φύγουμε για το εξωτερικό ή να μείνουμε και να τα δώσουμε όλα μήπως και γίνει ένα βήμα μπροστά, επιτέλους, σε αυτή την χώρα.
Τι σημασία έχει αν το το DVD το έδωσε στον κ. Ανδριανό ο Θέμος ή ο Πρετεντέρης, ή Δρούζα? Γιατί ο κόσμος πρέπει να ασχοληθεί με ένα ροζ σκάνδαλο ενώ τα ερωτήμτα για την κυβέρνηση (και αυτή αλλά και του ΠΑΣΟΚ) είναι άλλα:
– Σε ποιον ανήκουν τα χρήματα που διαχειρίζεται ο κάθε αξιωματούχος? Πιάνουν τοπό αυτά από την διαχείρηση τους?
– Σε ποιον ανήκουν τα χρήματα που μας βάζει κάθε μέρα μέσα η Ολυμπιακή?
– Ποιος σκέφτηκε τους ανθρώπους που έχασαν τη δουλειά τους σε ιδιωτικές επιχειρήσεις?
– Σε ποιον ανήκουν τα χρήματα που ο κύριος Καραμανλής έδινε στην Πελοπόνησο σε όποιον εμφανιζόταν στον γκισέ?
– Γιατί ξένα κεφάλαια δεν έρχονται εύκολα στην Ελλάδα?
– Γιατί νέοι επιχειρηματίες πρέπει να πληρώνουν φόρους για συντάξεις αμαρτωλών ταμείων και μισθούς υπεράριθμων δημ. υπαλλήλων?
– Γιατί η παντελής έλλειψη ανταγωνισμού έχει εκτινάξει την ακρίβεια?
– Με ποιανού τα χρήματα η ΝΕΤ χρυσώνει ΟΣΦΠ και ΠΑΟ με σκανδαλώδη συμβόλαια? Είναι ο επιμορφωτικός ρόλος της ΕΡΤ να καλεί πρώην ποδοσφαιριστές-οπαδούς να τσακόνωνται στις αθλητικές εκπομπές?
– Ποια μεταρύθμιση έγινε στην παιδεία που μαραζώνει?
Τα πράγματα δεν είναι αισιόδοξα. Σε μια χώρα με 13 αθλητικές εφημερίδες!!! πιστεύω ότι πιο πολύ από ποτέ πρέπει ΤΩΡΑ να αγωνιστούμε όλοι εμείς.
Και την ΑΕΚ, και την ΑΕΚ μην ξεχνάμε! Ευτυχώς μόνο δεν έχει φτιάξει γήπεδο ακόμα για να πηγαίνουν οι 300 οπαδοί του (Μ)ΠΑΟΚ να τον βλέπουν…
Σορι που το λεω αλλα πλεον οποιος ψηφισει Ν.Δ. θα πρεπει να ειναι καθυστερημενος ή να έχει κάποιο αλλο προβλημα.
Οσο για το σχολιο “Ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα βρεθεί ένα κόμμα που θα συγκεντρώσει 20.000 ή 30.000 άριστα στελέχη που θα στελεχώσουν τον αχανή κρατικό μηχανισμό, στελέχη που θα είναι ηθικά, για να κυβερνήσουν αυτοί καλά και θα ζήσουμε εμείς καλύτερα.” Μηπως ειναι λαθος; Γιατι ουσιαστικα λεμε φυγε εσυ ελα εσυ αναλογα με το ποιος ειναι στην εξουσια. Το θεμα ειναι να βρουμε ενα αριθμο στελεχων μη-κομματικων που θα εχουν οριζοντα εργου και όχι υπο προθεσμια ωσπου να φυγει ο υπουργος και να ερθει ο επομενος. Αυτο σημαινει managers που ισως να χρειαστει και ενας νομος για το ασυμβιβαστο κομματικης θεσης με θεση στην διοικηση στο δημοσιο τομεα ωστε να διασφαλιστει ο διαχωρισμος κρατους και κομματος.
Η έννοια της «ηθικής» του Μανδραβέλη δεν ευσταθεί γιατί είναι αφηρημένη, ιδεαλιστική και διαταξική. O χαρακτήρας, η «ηθική» της πολιτικής εξουσίας πηγάζει από την κυρίαρχη ιδεολογία του συστήματος το οποίο διαχειρίζεται και εξυπηρετεί – δεν είναι «ηθική», δεν μπορεί να έχει καμιά ιδεαλιστική απόχρωσή της, τα διλήμματα της (όπως αυτό με τις ΔΕΚΟ) είναι προσχηματικά.
Άρα το αίτημα περί ηθικής στην πολιτική είναι πράγματι «μεταφυσικό», δηλαδή άτοπο, και το άρθρο του Μανδραβέλη άστοχο – pointless.
Το άρθρο με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο.
Θα διαφωνήσω όμως στο σημείο που λέει για τα “δύο μεγάλα κόμματα” που “μετρούν το ηθικό τους μπόι”. Ο πολιτικός λόγος που εκφράζει το ΠΑΣΟΚ δεν βασίζεται σε μία ηθική θεώρηση της διαχείρισης της εξουσίας. Το ΠΑΣΟΚ σήμερα δεν μιλάει για αλλαγές προσώπων (να φύγουν οι διεφθαρμένοι να φέρουμε τους άγιους) αλλά αλλαγές θεσμών. Μιλάει για διαφάνεια, κοινωνική λογοδοσία, συμμετοχή στις αποφάσεις -για δομικές αλλαγές που θεωρεί ότι θα μειώσουν σημαντικά τα περιθώρια για διαφθορά.
Υπάρχει πολύ μεγάλη απόσταση από το “σεμνά και ταπεινά” στο “κοινωνική λογοδοσία και συμμετοχικότητα”.
Φιλε πανο, συμφωνω με οτι λες αλλα θελω να δω τον ΓΑΠ να τα επιβαλει αυτα στις στρατιες ανεπροκοπων δημοσιων υπαλληλων που δημιουργησαμε επι 20 χρονια οπως και βαζω παντα ως ορο (το εβαλα και στη διαδικασια δημιουργιας του προγραμματος του ΠΑΣΟΚ περυσι) η καταργηση της μονιμοτητας στο δημοσιο και το performance-based monetary award system, downsizing των ΔΕΚΟ κλπ.
Θα μπορεσει ο ΓΑΠ να περασει την συμμετοχικοτητα και την λογοδοσια σε ενα δημοσιο τομεα που καποιοι εχουν ξεχασει οτι ειναι υπαλληλοι μας (μιας και απο τους φορους μας πληρωνονται και οχι κοματικα οργανα;
Φίλε Χρήστο, αν το ανάγουμε σε στοίχημα του Παπανδρέου, τότε μου φαίνεται απίθανο να το κερδίσει. Αυτό που προσπαθεί να κάνει ο ΓΑΠ είναι να μετατρέψει αυτό που θεωρείς προσωπικό του στοίχημα (και δυστυχώς είναι σε μεγάλο βαθμό) σε στοίχημα όλων μας (ή έστω, αρκετά πολλών από εμάς).
Σίγουρα ειναι στοίχημα δικο μας αλλιως δεν θα τον ψηφιζαμε το 2004 και το 2007 δυο φορες (εθνικές εκλογες και στις εσωκομματικες), αλλά πρεπει να κάνει ένα άνοιγμα προς το κέντρο και να δώσει μία “ηθική πρόταση” που θα καλμάρει τον φόβο των Ελλήνων ότι αν έρθει το ΠΑΣΟΚ θα είναι “μία απο τα ίδια μου παντελάκη μου”. Και αυτο γινεται με το να βγαλεις εκτος κομματος στελεχη οπως ο Ακης, ο Παπαντωνιου και αλλοι που προκαλούν με την συμπεριφορά τους (γάμος δις του Ακη στην Γαλλία κλπ)ή να τους καλέσει να μας πουν απο που εβγαλαν τις περιουσεις τους. Και μιλαω μονο για το ΠΑΣΟΚ, δεν λεω για Ν.Δ. που απο οτι φαινεται ζαχοπουλοι και ΣΙΑ εκαναν πλιατσικο 2 δις ΕΥΡΩ αλλα κανεις δεν μιλαει.